با پایان یافتن مهلت ثبت‌نام در جدیدترین دور از عرضه خودروهای وارداتی از طریق سامانه یکپارچه، آمار اولیه حاکی از شکافی عمیق میان عرضه و تقاضا در بازار خودروی ایران است. در حالی که نزدیک به ۹۵ هزار نفر با وکالتی کردن حساب‌های خود و مسدود نمودن مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان، برای خرید خودرو ثبت‌نام کرده‌اند، مجموع خودروهای عرضه شده در این مرحله کمتر از ۱۰ هزار دستگاه اعلام شده است. این آمار به روشنی نشان‌دهنده نسبت تقاضای ۹.۵ برابری نسبت به عرضه است که رقابتی شدید را برای متقاضیان در قرعه‌کشی پیش رو رقم خواهد زد.
این دور از عرضه که به عنوان اولین طرح فروش خودروهای وارداتی در سال ۱۴۰۴ شناخته می‌شود، پس از ماه‌ها انتظار و تنها پس از تخصیص قطره‌چکانی خودرو در سال گذشته، توجهات بسیاری را به خود جلب کرد. فرآیند تعریف حساب وکالتی و ثبت اولویت خرید که تا پایان روز شنبه ادامه داشت، بار دیگر عطش بالای بازار برای خودروهای خارجی باکیفیت را به نمایش گذاشت. اکنون تمامی نگاه‌ها به فرآیند قرعه‌کشی معطوف شده است که طبق اعلام مسئولین، در روز یکشنبه برگزار خواهد شد تا تکلیف صف طولانی متقاضیان مشخص گردد.
فرآیند ثبت‌نام و جزئیات تخصیص
مکانیسم در نظر گرفته شده برای این دوره از ثبت‌نام، مشابه مراحل قبلی و با هدف شناسایی متقاضیان واقعی و جلوگیری از ثبت‌نام‌های سفته‌بازانه طراحی شده بود. بر این اساس، تمامی متقاضیان ملزم بودند پیش از اقدام به ثبت‌نام در سامانه یکپارچه به نشانی saleauto.ir، نسبت به افتتاح حساب وکالتی در یکی از بانک‌های عامل و مسدود کردن مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان در این حساب اقدام نمایند. این مبلغ تا زمان مشخص شدن نتایج نهایی قرعه‌کشی و تعیین تکلیف متقاضیان در حساب آنها مسدود باقی خواهد ماند.
پس از تأیید نهایی وضعیت حساب وکالتی، متقاضیان مجاز به انتخاب حداکثر سه اولویت از میان سبد محصولات ارائه شده توسط شرکت‌های مختلف واردکننده بودند. طبق رویه، پس از برگزاری قرعه‌کشی، نتایج از طریق پروفایل کاربری افراد در همان سامانه اعلام خواهد شد. پذیرفته‌شدگان در قرعه‌کشی، بر اساس اولویت انتخابی و ظرفیت موجود هر خودرو، تخصیص خواهند یافت و سپس از سوی شرکت واردکننده مربوطه، فراخوان جهت تکمیل وجه و عقد قرارداد برای آنها صادر خواهد شد. افرادی که در این مرحله انتخاب نشوند، مبلغ مسدود شده در حساب وکالتی آنها آزاد شده و می‌توانند در مراحل بعدی عرضه خودرو شرکت نمایند.
تحلیل آمار: عطش بازار در برابر عرضه محدود
آمار منتشر شده از این دوره، تصویری گویا از عدم تعادل شدید در بازار خودروی کشور ارائه می‌دهد. رقابت حدود ۹۵ هزار متقاضی برای کمتر از ۱۰ هزار خودرو به این معناست که به ازای هر خودروی وارداتی، بیش از ۹ نفر در صف انتظار قرار دارند و شانس برنده شدن هر فرد در این قرعه‌کشی، کمتر از ۱۱ درصد خواهد بود. این نسبت، حتی با وجود الزام به مسدودسازی مبلغ قابل توجه ۵۰۰ میلیون تومانی، نشان از حجم بالای نقدینگی سرگردان و تقاضای انباشته‌ای دارد که پس از سال‌ها توقف واردات خودرو، همچنان در بازار وجود دارد.
این شکاف عمیق، پیامدهای متعددی را در پی خواهد داشت. از یک سو، تداوم این وضعیت می‌تواند به داغ ماندن آتش قیمت‌ها در بازار خودروهای کارکرده خارجی و حتی مدل‌های مونتاژی رده‌بالا منجر شود. از سوی دیگر، این آمار می‌تواند به عنوان یک سیگنال سیاستی به تصمیم‌گیرندگان حوزه صنعت عمل کند و لزوم تسریع و افزایش حجم واردات برای تنظیم بازار را بیش از پیش آشکار سازد. کارشناسان معتقدند تا زمانی که عرضه به سطح معقولی نزدیک به تقاضا نرسد، روش‌هایی مانند قرعه‌کشی تنها به عنوان یک مُسکن کوتاه‌مدت عمل کرده و تأثیر پایداری بر شکستن قیمت‌های کاذب بازار نخواهند داشت.
خودروهای عرضه‌شده و چشم‌انداز آینده
سبد محصولات ارائه شده در این دوره شامل بیش از ۳۰ مدل خودرو از برندهای مختلف آسیایی و اروپایی بود که توسط شرکت‌های واردکننده متعددی از جمله کرمان موتور، ماموت خودرو، معین خودرو و دیگران عرضه شده است. در میان این خودروها، مدل‌هایی از برندهای هیوندای، کیا، تویوتا، نیسان و سوزوکی به چشم می‌خورد که همگی دارای قیمت‌های پایه قطعی یا علی‌الحساب در مبادی ورودی هستند و هزینه‌های قانونی نظیر مالیات، عوارض گمرکی و شماره‌گذاری پس از ترخیص به آن اضافه خواهد شد.
با مشخص شدن برندگان این قرعه‌کشی، چالش اصلی برای حدود ۸۵ هزار نفر از متقاضیانی که از این رقابت باز می‌مانند، آغاز می‌شود. بازگشت نقدینگی این افراد به بازار و ناامیدی از دستیابی به خودروی مورد نظر، می‌تواند مجدداً فشار تقاضا را به سمت بازارهای موازی هدایت کند. آینده بازار خودروهای وارداتی اکنون به دو عامل کلیدی بستگی دارد: اول، تعهد و توانایی شرکت‌های واردکننده در تحویل به‌موقع خودروهای تخصیص‌یافته و دوم، استراتژی کلان وزارت صمت برای تداوم، نظم‌بخشی و افزایش حجم عرضه در دوره‌های آتی تا شاید روزی این قرعه‌کشی‌های پرتنش جای خود را به یک فرآیند فروش عادی و بدون هیجان دهد.
