در ماه جولای گذشته، خبرهایی از ارتش روسیه در خصوص احیای طرح هواپیمای مربوط به دوران شوروی، موسوم به اکرانوپلن یا ekranoplan شنیده شد. این هواپیما قرار است با نام جدید اورلان یا Orlan، تا قبل از سال 2027 وارد ارتش روسیه می شوند که وظیفه آنها مبارزه با موشک های کروز خواهد بود.
اهمیت جنگ های زمینی برای ارتش روسیه
از دوران جنگ سرد تا حال حاضر، اهمیت جنگ های زمینی برای نیروهای نظامی روسیه همچنان بالا بوده و میزان تحقیقات آنها در مورد تسلیحات مربوط به جنگ زمینی، بیش از آمریکایی ها بوده است. هدف اولیه روس ها از طراحی این هواپیما، توسعه یک وسیله نقلیه بود که به اندازی کافی پایین پرواز کند تا از دید رادارها مخفی باشد و در عین حال آنقدر ارتفاع داشته باشد تا در چنگ رادارهای موسوم به سونار، گیر نیافتد. از سوی دیگر سرعت هواپیما برای پیمودن مناطق اروپا و آمریکای شمالی باید کافی می بود.
اکرانوپلن حاصل تحقیقات شوروی برای این وسیله بود که با استفاده از اصول آیرودینامیک و با سیستمی شبیه هاورکرافت از سطح آب بلند می شد. پس از بلند شدن موتورها با همان مکانیزم به هواپیما کمک می کردند تا ارتفاع و سرعتش را کنترل کند. طرز کار این سیستم به گونه ای است که هرچه هواپیما پایین تر پرواز کند، سرعتش بیشتر می شود و در حقیقت تبدیل به یک هاورکرافت فوق العاده سریع می شود. این اثر، اثر زمین نام دارد.
اثر زمین به اکرانوپلن کمک می کند تا در هنگام برخاستن از سطح آب یا فرود بر آن، حسی شبیه به تیک آف و فرود در باندهای معمولی برای این هواپیما ایجاد شود. اکرانوپلن قادر به پرواز آزاد نخواهد بود و همواره باید فاصله خود را تا حد مشخصی با سطح آب حفظ نماید، به همین دلیل این وسیله معمولا جز هواپیماها قرار نمی گیرد و در رده بندی کشتی ها قرار می گیرد.
کورابی
مسابقه تسلیحاتی در دهه شصت و طرح های اولیه
در دهه شصت میلادی، جهان روزهای پر التهابی را سپری می کرد و مسابقه تسلیحاتی بین دو ابرقدرت شرق و غرب، اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده آمریکا گرم بود. در همین حال، سازمان سیا موفق به کشف قطعه فلزی عجیبی در یک سایت نظامی در جمهوری داغستان شد. این کشف موجب شد تا آمریکایی در مورد نحوه ساخت و موارد استفاده این قطه کنجکاو شوند. برای اولین بار در جهان، آمریکایی ها یک هوایپمای بدون سرنشین را به منطقه دریای خزر فرستادند تا با وضوح بیشتر، از آنچه هیولا می نامیدند جاسوسی کند.
اکرانوپلن در آن دوران با نام کورابی
ماکت شناخته می شد و نمونه اولیه آن در بین سالهای 1964 تا 1966 توسط روستیسلاو الکسینف در مرکز تخصصی شناورهای هیدورفیل ساخته شد. در آن زمان کورابی ماکت با داشتن طولی 92 متری و عرضی 37.60 متری، بزرگترین هواپیمای جهان بود. ده موتور توربوجت Dobrynin RD-7 وظیفه به پیش بردن این پرنده بزرگ را بر عهده داشتند و نهایت سرعت قابل دستیبابی با کورابی، 500 کیلومتر بر ساعت در ارتفاع 14.4 متری از سطح آب بود. موتورهای این پرنده با دیگر هواپیماهای معمول در شوروی، نظیر توپولف TU-22 مشترک بودند.
اکرانوپلن
طرح ناتمام
متاسفانه شوروی هرگز این هواپیما را وارد نیروهای نظامی خودش نکرد و همین مساله باعث شد تا روند توسعه پروژه بسیار کند پیش برود. نخستین پرواز کورابی در سال 1966 توسط طراح و سازنده اصلی صورت گرفت و پس از پانزده سال، هنوز مراحل آزمایش به پایان نرسیده بود و هم چنان پروازهای آزمایشی مکرر و ایجاد تغییرات، بخشی از برنامه هر روزه بودند. در سال 1980، آخرین پرواز آزمایشی هواپیما با شکست مواجه بود. در این پرواز خلبان سعی کرد تا بدون اعمال جریان فشار هوا به میزان کامل، کورابی را از زمین بلند کند. نتیجه یک شکست کامل بود، هواپیما سقوط کرده و در دریای خزر غرق شد و تمام تلاش ها برای پیدا کردن آن ناموفق بود.
اکرانوپلن
جانشین طرح لغو شده
همانطور که گفتیم کورابی مورد پسند سران حزب کمونیست شوروی قرار نگرفت. طرح جایگزین، با نام کامل LUN-Class MD-160 ekranoplan توسط همان تیم طراح کورابی، توسعه داده شده و موتورها به هشت پیشرانه توربوفن Kuznestov NK-87 تقلیل یافته بودند. این هواپیما 73.8 متر طول و 44 متر عرض داشت و توسط خدمه ای بالغ بر 15 سرباز اداره می شد. اکرانوپلن برای جنگ ضد سطحی بهینه شده بود و شش موشک پرتاب به سطح در قسمت پشتی بدنه این هواپیما جاسازی شده بودند. این هواپیما توسط نیروی دریایی شوروی در فاصله سال های 1987 تا 1990 در دریای سیاه مورد استفاده قرار گرفت و سپس به ایستگاه فضایی کاسپییک انتقال داده شد. طرح پیشرفته تری به نام اسپاستل نیز در آنها سالها معرفی گردید که هرگز تکمیل نشد.
A-90 اورلیونوک
A-90 اورلیونوک
پس از اجرای موفق طرح اکرانوپلن، روس ها طرح جدید به نام A-90 اورلیونوک را معرفی کردند که برخلاف نمونه های قبلی، می توانست تا ارتفاع سه هزار متری پرواز کند. A-90 به عنوان یک هواپیمای حمل و نقل نظامی توسعه یافت و در بین سال های 1979 تا 1993 فعال بود.
قدرت A-90 توسط دو موتور توربوفن Kuznetsov NK-9-4K تامین می شد و یک موتور توربوپراب Kuznetsov NK-12MK نقش کمکی را برای پیش بردن این هواپیما ایفا می کرد. این موتورهای می توانستند A-90 را به سرعت 400 کیلومتر در ساعت برسانند و حداکثر برد آن، 1500 کیلومتر بود.
اکرانوپلن A-050
اکرانوپلن های آینده
هنوز مشخص نیست که روسیه بر روی کدام یک از طرح های یاد شده سرمایه گذاری کرده است.آخرین خبر رسمی در سال 2015 و مربوط به مدل مفهومی اکرانوپلن A-050 بود که توسط ارتش روسیه معرفی شد . این هواپیما با استفاده از موتورهای R-195، قادر بود به سرعتی بین 400 الی 480 کیلومتر در ساعت دست یابد و حداکثر برد آن نیز 4800 کیلومتر بود