در دهه ابتدایی سال ۱۳۰۰ با افزایش نیاز کشور به سوخت فسیلی، انگلیسیها مجبور شدند یک سازمان جدید بنام پخش فرآوردههای نفتی را تاسیس کنند. در سالهای ابتدایی این سازمان تازه تاسیس انگلیسیها راضی به سپردن این سازمان به یک ایرانی نبودند، تا اینکه با فشارهای داخلی و تماس مستقیمی که سازمان پخش فرآوردههای نفتی با مردم داشت، انگلیسیها حاضر شدن یک ایرانی در راس این سازمان قرار بگیرند و تسلیم خواسته ایرانیان شدند.
به گزارش
خودروبانک و به نقل از عصر خودرو، پس از فشارهای داخلی بالاخره در سال ۱۳۰۹ یک ایرانی بنام مصطفی فاتح مدیریت سازمان پخش فرآوردههای نفتی را بر عهده گرفت. در ابتدای فعالیت مصطفی فاتح انگلیسیها مانع بکارگیری پرسنل ایرانی میشدند و فاتح علیرغم فشار انگلیسیها اقدام به استخدام پرسنل ایرانی کرد و ایرانیها توانستند اداره سازمان پخش فرآوردههای نفتی را بر عهده بگیرند.
تولید بنزین از گذشته تا حال
متوسط تولید بنزین در کشور در سال ۵۷ معادل ۱۴.۴ میلیون لیتر در روز بوده که این میزان تولید در سال ۹۷ به ۹۵ میلیون لیتر در روز افزایش پیدا کرده است. در این بین پالایشگاه ستاره خلیج فارس نقشی اساسی در میزان تولید بنزین کشور دارد. پالایشگاه ستاره خلیج فارس با هدف پالایش ۳۶۰ هزار بشکه در روز میعانات گازی تولید کشور در جهت تبدیل آن به محصولات با ارزش افزوده بیشتر تاسیس شد. با تکمیل هر سه فاز این پالایشگاه میزان تولید بنزین در روز در پالایشگاه ستاره خلیج فارس به ۳۶ میلیون لیتر خواهد رسید و ۱۳ میلیون لیتر گازوئیل در روز نیز تولید خواهد شد.
تولید بنزین در این پالایشگاه در اسفند ۹۵ آغاز شده، اما افتتاح رسمی فاز اول پالایشگاه ستاره خلیج فارس در اردیبهشت ۹۶ بوده است. همچنین فاز دوم این پالایشگاه در تیرماه ۹۷ و فاز سوم آن در اواسط زمستان سال گذشته افتتاح شد. با افتتاح هر سه فاز این پالایشگاه میزان تولید روزانه بنزین در کشور به ۱۰۵ میلیون لیتر رسیده و واردات بنزین از مهرماه متوقف شد. طبق اعلام مسئولین برنامهریزی برای صادرات بنزین در دست بررسی است.
آمار مصرف بنزین از گذشته تا حال
آمار مصرف بنزین در کشور اکثرا رو به افزایش و هشدار بوده است. بر اساس آمارها مصرف بنزین برای اولین بار در سال ۱۳۰۶ به ۱۱ هزار لیتر در روز رسید. میزان مصرف بنزین در روز در سال ۱۳۰۷ با ۷۲.۷ درصد افزایش به ۱۹ هزار لیتر رسیده است. در سال ۱۳۰۸ به ۳۳ هزار لیتر در روز، در سال ۱۳۰۹ به ۳۸ هزار لیتر در روز، در سال ۱۳۱۰ به ۴۶ هزار لیتر در روز بوده است. مصرف بنزین در سالهای ۱۳۱۰ تا ۱۳۱۶ باز هم صعودی بوده و در سال ۱۳۱۶ به ۲۵۸ هزار لیتر در روز افزایش پیدا کرده است. در سال ۱۳۱۷ میزان مصرف روزانه بنزین ثابت بوده و در سال ۱۳۱۸ با ۳.۵ درصد کاهش به ۲۴۹ هزار لیتر در روز رسید.
بر اساس آمارها مصرف بنزین در سالهای ۱۳۰۶ تا ۱۳۳۵ به جز در سالهای ۱۳۱۸، ۱۳۲۳ و ۱۳۲۴ در مابقی سالها روند صعودی داشته است. کاهش مصرف بنزین در سالهای ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۴ احتمالا مربوط به حضور متفقین در ایران در بین سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۵ و شرایط نامناسب اقتصادی در آن سالها بوده باشد.
همچنین آمار مصرف بنزین طی سالهای ۱۳۳۶ تا ۱۳۶۵ در سه مرحله و در سالهای ۱۳۴۴، ۱۳۵۹ و ۱۳۶۵ روند کاهشی داشته است. روند کاهشی مصرف بنزین در سالهای ۱۳۵۹ و ۱۳۶۵ ناشی از آغاز جنگ تحمیلی بوده است. در سال ۱۳۸۶ نیز مصرف بنزین در کشور رشد منفی را تجربه کرده است و این رشد منفی ناشی از آغاز سهمیهبندی سوخت و صدور کارت هوشمند سوخت در کشور بوده است. بعد از لغو تک نرخی بودن بنزین و سهمیه بندی آن، مصرف بنزین در کشور همواره روند صعودی داشته است و میزان مصرف بنزین در سال ۹۵ نسبت به سال ۹۴، هشت درصد رشد داشته است. بعد از صعودی شدن نمودار مصرف بنزین در کشور، دولت تصمیم گرفت که آمار میزان مصرف بنزین را محرمانه کند و حدود ۷ ماه از آخرین آماری که ماه به ماه در اختیار مردم قرار میگرفت، میگذرد.
بر اساس آخرین آمار منتشر شده از میزان مصرف بنزین در کشور توسط دولت که تیرماه گذشته اعلام شد، مصرف بنزین از انتهای تیرماه، ۹۱ میلیون و ۷۰۰ هزار لیتر بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته که ۸۴ میلیون و ۵۰۰ میلیون لیتر بوده، ۸.۵ درصد افزایش داشته است. همچنین میزان مصرف بنزین از ابتدای سال ۹۷ تا آخر تیرماه آن ۸۶ میلیون و ۸۰۰ هزار لیتر بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته که ۷۹ میلیون و ۲۰۰ میلیون لیتر بوده، ۹.۶ درصد افزایش را به خود دیده است.
داستان بنزین این محصول استراتژیک
قاچاق بنزین دغدغه مسئولین
موضوع مهمی که بیش از مصرف بالای بنزین در کشور باعث نگرانی مسئولین شده، قاچاق سوخت در مرزها است. نوسانات نرخ ارز باعث شده فاصله قیمتی سوخت در کشور با کشورهای همسایه چشمگیر باشد و میل به قاچاق سوخت از ایران به کشورهای همسایه افزایش پیدا کند.
نرخ بنزین در ایران پایین بوده و ایران یکی از ارزانترین نرخ بنزین در منطقه را دارد. نرخ بنزین در ایران ۰.۲۹ سنت و در ترکیه ۱.۱۶ سنت است. همین موضوع باعث افزایش قاچاق سوخت شده است. در شرایطی قاچاق بنزین صورت میگیرد که دولت روزانه ۳۵ میلیون دلار یارانه بنزین میدهد و با قاچاق این محصول استراتژیک بودجه کشور در حال دود شدن در کشورهای همسایه است. بر اساس آمارها ایران ۱۵ درصد از یارانهای که در دنیا برای انرژی پرداخت میشود را در دست دارد و این بدان معناست که ایران ۱۰ درصد از درآمد ناخالص داخلی را به یارانه اختصاص میدهد.
همچنین ۵۰ درصد از یارانه انرژی به سه دهک ثروتمند اختصاص یافته و این در حالی است که این سه دهک کمتر از سه درصد برای سوخت هزینه میکنند. پس باید گفت یارانهای که دولت برای بنزین پرداخت میکند یا به کام همسایگان میرود یا به جیب افراد ثروتمندی که نیازی به این یارانه ندارند.
با وجود مصرف بالای بنزین، آینده این محصول استراتژیک چه میشود؟
برخی از کارشناسان معتقد هستند که دلیل مصرف بالاتر از حد استاندارد در کشور واقعی نبودن قیمت بنزین بوده و اگر قیمت این محصول استراتژیک واقعی شود، مصرف آن نیز کاهش مییابد. برخی دیگر نیز بر این عقیده هستند که شرایط فعلی اقتصادی کشور کشش واقعی شدن قیمت بنزین را ندارد، زیرا این کالای استراتژیک بر روی سایر حوزه ها تاثیرگذار است و فعلا گزینه واقعی کردن نرخ بنزین منتفی است.
در بودجه سال ۹۷ دولت افزایش قیمت بنزین را پیشبینی کرده بود، اما در لایحه بوده ۹۸ دولت حرفی از تغییر نرخ بنزین به میان نیاورده است. البته این موضوع مطرح است که دولت اقداماتی برای بازگشت کارت سوخت و سهمیه بندی بنزین و دونرخی شدن آن انجام داده است. همچنین شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی در اواسط سال ۹۷ از بازگشت قطعی کارت سوخت گفت و اعلام کرد که مالکان خودروهای فاقد کارت سوخت برای گرفتن کارت سوخت اقدام کنند. البته از سوی مسئولان ذیربط تاکید شد که این اقدام به منظور مانیتورینگ مصرف بنزین با هدف جلوگیری از قاچاق سوخت صورت میگیرد. در رابطه با این موضوع هیچ مقام دولتی درباره سهمیهبندی بنزین اظهار نظر نکرده و حتی وزیر نفت و مدیر شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی اعلام کردند که بنزین سهمیهبندی نخواهد شد.
مسئولان وزارت نفت برای جلوگیری از مصرف بیرویه بنزین گزینه بهینهسازی مصرف سوخت را مطرح میکنند و معتقد هستند که کنترل مصرف بنزین فقط وظیفه وزارت نفت نبوده و همت همه مردم و دستگاهها را طلب میکند. چندی پیش نیز وزیر نفت اعلام کرد که به علت افزایش تولید خودرو، نیاز به بنزین نیز افزایش مییابد. زنگنه راهحل خودکفایی و بهینهسازی مصرف سوخت را در کارخانههای خودروسازی دانست. در این شرایط سرنوشت بنزین در کشور در حالت ابهام قرار دارد. از یک طرف دولت خبر از خودکفایی در تولید بنزین میدهد و میگوید که به دنبال برنامهای برای صادرات آن است و از سوی دیگر مصرف بالا و قاچاق آن را از دغدغههای خود بیان میکند. همچنین از طرف دیگر خبر از بازگشت قطعی کارت سوخت میدهد و در ادامه سهمیهبندی را نیز تکذیب میکند.
در سوی دیگر ماجرای بنزین مجلس قرار گرفته است. با نوسانات نرخ ارز و تفاوت چشمگیر نرخ بنزین در ایران و کشورهای همسایه که میل به قاچاق آن را افزایش میدهد، مجلس خبر از گشایش دوباره پرونده بنزین میدهد. در شرایطی که دولت افزایش نرخ بنزین و سهمیهبندی را تکذیب میکند، مجلس یک روز خبر از سهمیهبندی قطعی بنزین میدهد و در روز بعد اعلام میکند که تصمیمی برای سهمیهبندی گرفته نشده است. آخرین خبر منتشر شده از مجلس عدم افزایش قیمت بنزین در سال ۹۸ بوده است.