مهمترین و بالاترین اتفاقی که پس از اجرای برجام میتوان منتظر آن بود، لغو تحریمهای بین المللی و به طبع آن ورود سرمایه گذاران خارجی به بخش صنعت خودروسازی ایران است که میتواند باعث ایجاد تحولی در صنعت خودروسازی کشور بشمار آمده و باعث تقویت آن شود. فرصتی طلایی برای صنعت خودروسازی که میتواند بار دیگر چرخ بازار
خودرو و مهمتر از همه چرخ اقتصاد کشور را با سرعت و کیفیت بالاتری به گردش درآورد، ولی در این میان نگرانیهایی هم وجود دارد که بیشتر به کام خودروسازان داخلی کشور تلخ خواهد آمد، هرچند بعید میدانیم این اتفاقات برای خودروسازان تلخ به حساب آید. پس بطور کلی مزایا و معایب اجرایی شدن برجام را به طور خلاصه مرور خواهیم کرد.
1- حضور سرایه گذاران و تولید کنندگان:
همانطور که در ابتدای کار گفتیم، یکی از مهمترین مزیتهای اجرایی شدن برجام ورود سرمایه گذاران و تولیدکنندگان بزرگ صنعت خودروسازی خواهد بود، کما اینکه شرکتهایی نظیر پژو و مرسدس بنز و فیات و فولکس واگن پشت دربهای کشور منتظر چراغ سبزهایی چه از داخل کشور و چه از خارج کشور هستند.
2- تبدیل به قطب بزرگ تولید خودرو در خاورمیانه:
باوجود اینکه سالهاست ایران در تحریم به سر میبرد و کشورهای حاشیه خلیج فارس دستشان در این چند سال بیش از ایران باز بوده، اما میل به تولید و تاسیس کارخانجات خودرویی در دیگر کشورها کمتر دیده میشود، ولی به لطف اجرای برجام و سیاستهای اتخاذ شده در داخل کشور منوط بر اینکه بازار داخلی کشور (صنعت خودرو) بیشتر از اینکه مصرف کننده باشد، میبایست تولید کننده باشد، از این رو میتوان به تولید خودرو در کشور امیدوار بود که به دنبال آن صادرات خودرو از داخل کشور به کشورهای دیگر، اشتغال زایی، گردش سرمایه در اقتصاد، افزایش کیفیت و ... را متصور شد، هرچند تاریخ ثابت کرده که شرکتهای داخلی خودروسازی میلی به تولید خودروهای باکیفیت ندارند و چه بسا بهترین خودروهای دنیا را هم در ایران مونتاژ کنند، کیفیتی به مراتب کمتر از نسخههای بین المللی خواهد داشت، بعلاوه اینکه سیاست قیمت گذاری داخلی اجازه رقابتی همسان با بازارهای جهانی را نخواهد داد.
3- امید به کاهش قیمتها و کاهش تعرفه
شاید یکی از دغدغههای اصلی مشتریان و بخصوص شرکتهای خودروسازی بر سر قیمتها باشد، از یک طرف مشتریان با کمبود نقدینگی و ناهمخوانی قیمت با کیفیت خودروهای داخلی ساز کاهش قیمت را کوک میکنند و از طرفی دیگر هم شرکتهای خودروسازی به دلیل مشکلات مالی و سهم خواهی بیشتر بر طبل افزایش قیمت میکوبند، در این بین تنها یک راه حل برای کاهش تعرفههای خودرو وجود دارد و آن هم پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی است، آنگونه که بهنظر میرسد یکی از مواردی که پس از رفع تحریمهای بینالمللی علیه ایران در تاریخ 15 ژانویه تعیین تکلیف خواهد شد، عوارض گمرکی و ممنوعیت واردات خودروهای بالای 2500 سیسی است. در همین خصوص برخی از گفتهها حاکی از آن دارد که با تغییر شرایط کشور در دوران پساتحریم و زمینه سازی برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی WTO نه تنها ممنوعیت واردات خودروهای 2500 سیسی را از بین میبرد، بلکه عوارض گمرکی دولتی از خودروها نیز شکل جدیدی به خود میگیرد. به همین دلیل تنها امید به کاهش تعرفههای خودرو را باید در اقدام سازمان صنعت، معدن و تجارت برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی جستجو کرد، در غیر این صورت برنامه افزایش 5 درصدی عوارض گمرکی نیز مطرح شده است که تا به اینجای کار به نتیجهای نرسیده است.
4- واردات بیشتر خودرو
همسو با افزایش امیدها، نگرانیهای بسیاری هم صرفاً برای خودروسازان داخلی وجود دارد. دلواپسی که ممکن است عصر طلایی و روشن خودروسازان را تبدیل به عصری تیره و تار کند. آنگونه که بهنظر میرسد از جمله نگرانیهای این روزهای صنعت خودرو کشور مباحثی چون فضای کسب و کار، تورم، نرخ ارز، سودبانکی و بحث رکود حاکم بر اقتصاد کشور است اما در این میان به نظر میرسد که دغدغه اصلی خودروسازان به غیر از فضای داخلی که بر تولید حاکم است، بحث رشد واردات خودروهای خارجی به واسطه لغو تحریمهای بین المللی است. موضوعی که همواره خط قرمز تولیدکنندگان خودرو در ایران بوده و دولت نیز همواره با حمایتهای تعرفهای خود سعی داشته از ورود خارج از قاعده این محصولات به نفع خودروهای داخلی جلوگیری کند. بنابراین در شرایطی که کارشناسان لغو تحریمهای بین المللی را فرصتی برای پایان مشکلات صنعت خودروسازی کشور میدانند، از طرفی دیگر میتوان نگرانیهای خودروسازن کشور از واردات خودروهای خارجی را احساس کرد، هرچند تا زمانی که تعرفههای گمرکی در چنین وضعیتی قرار دارند و دستگاههای دولتی هیچگونه نظارت و برخورد قاطعانهای با وارد کنندگان خودرو به کشور در خصوص قیمت گذاری فضایی و به دور از منطق را ندارند، همچنان میتوان جولان خودروسازان داخلی را در بازار داخلی کشور چه پس از برجام و چه قبل از برجام مشاهده کرد.
5- برداشته شدن تعرفهها = تبدیل ایران به جولانگاه خودروهای خارجی
اگر مروری بر کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی یا WTO داشته باشید، میبینید که این کشورها همگی به صنعتی پویا و خودکفا دست یافتهاند که برداشتن تعرفهای گمرکی باعث افزایش رقابت میان محصولات تولیدی داخل کشورشان با خارجیها میشود، ولی در بازار داخلی ایران چطور؟ قطعاً با برداشتن کامل تعرفههای گمرکی نتیجهای جز شکست سنگین شرکتهای خودروساز داخلی را نمیتوان متصور شد که همراه با خود ضربه دیدن اقتصاد کشور، اخراج کارکنان و افزایش بیکاری و... را بدنبال دارد، ولی از طرفی دیگر هم خودروسازان بر موج تعرفههای گمرکی و حمایتهای بیقید و شرط دولت سوار شده و بر انحصار بازار پافشاری می کنند، در صورتی که با سرمایه گذاری و تولید خودروهای متنوع میتوانستند خودروهایی چه بسا باکیفیتتر و بروزتر را تولید کنند، ولی با سودخواهی بیشتر و نادیده گرفتن خواستههای مشتریان تا جایی پیش رفتند که مردمان این کشور آرزوی ورشکسته شدن قطب دوم اقتصاد کشور را هر روز به زبان میآورند، هرچند بارها مسئولین شرکتهای خودروسازی کشور به زیان دهی شرکتهایشان اقرار کردهاند، پس با ورود خودروهای خارجی میتوان هم جلوی ضرر بیشتر اقتصاد کشور را گرفت، هم میتوان تصادفات و تلفات جادهای را کاهش داد، هم میتوان با استانداردهای بالای آلایندگی اینگونه خودروها هوایی پاک در شهرهای بزرگ و صنعتی را متصور شد و هم میتوان به بازگشایی نمایندگیهای فروش و تعمیر بیشتر خودروهای خارجی فکر کرد که خود موجب اشتغال زایی میشود. در صورت ورشکسته شدن خودروسازان نیز همچون شرکت لامبورگینی که فولکس واگن دست آن را گرفت، مثل جگوار و لندروور که رسما ورشکستگی خود را اعلام کرده بودند و شرکت خودروسازی تاتا دست این دو را گرفت و دوباره احیا کرد، میتوان به خرید سهام شرکتهای داخلی خودروسازی پس از ورشکستی آنها امیدوار بود که در این شرایط باز موجب اشتغال زایی میشود و یک بازی دو سر برد بدست میآید.