نوشته: امین امیری فر
از گذشته های نسبتاً دور تا همین چند سال پیش اتومبیل در کشور ما به عنوان یک کالای سرمایه ای شناخته میشد؛ مثلاً اگر شخصی یک پیکان را در سال 63 به قیمت کمتر از 100 هزار تومان خریداری کرده بود میتوانست در سال 83 اتومبیل 20 ساله اش را در حدود 2.7 میلیون تومان به فروش برساند که این یعنی یک سود 27 برابری آن هم پس از اتمام عمر اتومبیل! البته بخش اعظم این قضیه به تورم کلی موجود در کشور مربوط میشد که ما در این مقاله کاری به آن نداریم. امروز تمرکز اصلی ما روی این بخش قضیه است که در آن زمان یک اتومبیل بعد از 20 سال هنوز در حدود نصف قیمت نمونه ی صفر کیلومتر خود ارزش گذاری می شد اما حالا مدتی است که این روند تغییر یافته و افت قیمت محصولات کارکرده سرعت بیشتری به خود میبیند. چه بسا در آینده ایران هم مثل کشورهای صنعتی فاصله بسیار زیادی بین اتومبیل صفر و دست دوم را تجربه نماید. اگر نگاهی به بازار بیاندازیم، امروزه قیمت بسیاری از خودروها در عرض 5 یا 6 سال به نزدیکی های نصف ارزش زمان خرید کاهش می یابد و یا مثلاً پراید 20 ساله با قیمتی برابر یک چهارم نمونه ی صفر کیلومتر معامله میگردد که این موارد در مقایسه با مثال فوق نشان از تغییراتی بزرگ دارند. حالا سوال اینجاست که آیا صرفاً بحث رکود در بازار باعث افت قیمت شدیدتر دست دوم ها شده یا عوامل دیگری نیز در این رخداد موثر بوده اند؟
تحلیل افت قیمت خودروهای دست دوم
به نظر میرسد سوای از بحث رکود کلی، یک سری اتفاقات که در کشورهای صنعتی باعث اختلاف قیمت شدید میان اتومبیل صفر و دست دوم شده بود در ایران هم (البته با روندی بسیار کند و طولانی مدت) در حال رخ دادن میباشد.
خودروبانک قصد دارد در این مقاله به تعدادی از این عوامل اشاره نماید. پس لطفاً با ما همراه باشید:
1- هزینه های سرسام آور تعمیرات و نگهداریدر گذشته هزینه ی تعمیرات اتومبیل بسیار پایین تر از زمان حال بود و مردم از پس مخارج خودروهای پا به سن گذاشته بر می آمدند. اما اکنون تعمیر کاری جایش را به تعویض کاری داده و قیمت قطعات و اجرت ها نیز سر به فلک کشیده است. در نتیجه خرید اتومبیل دست دوم فاقد گارانتی ریسک بالاتری پیدا کرده و مشتری توقع دارد حالا که این ریسک را به جان خریده هزینه ی کمتری پرداخت نماید. حتی در خودروهای مدل بالا و مشابه صفر هم اوضاع خیلی عالی نیست! مثلاً تجسم کنید یک پراید 6 ماهه که فقط 20 هزار کیلومتر پیموده است، نیمی از اعتبار بیمه شخص ثالث و درصد قابل توجهی از عمر قطعات مصرفی مثل دیسک و صفحه کلاچ، لنت ترمز،
لاستیک ها و تسمه ها و ... را استفاده نموده که با توجه به نرخ های وحشتناک امروزی همین چند مورد ساده مبلغی نزدیک به یک میلیون تومان از ارزش اتومبیل میکاهند. حالا احتمال عدم نگهداری صحیح و تصادفی بودن اتومبیل و کاهش عمر سایر قطعات هم به جای خود!
2-افزایش تنوع و ارائه ی محصولات به روزترهرچقدر که از محدودیت های بازار داخلی از قبیل هزینه های سنگین گمرک، عدم ورود خودروهای امریکایی، ممانعت از واردات اتومبیل هایی با حجم موتور بالا و ... شکایت کنیم باز هم اوضاع امروز از نظر تنوع با سالهای قدیم قابل مقایسه نیست. زمانی انتخاب های مردم ما به غیر از گزینه های خاصی که حاصل واردات جسته و گریخته محصولات روز بودند، به تعداد انگشتان دست کاهش یافته بود و هر اتومبیل برای ده ها سال با آپشن های یکسان و بعضاً کاهشی به مشتریان ارائه میشد! خوب در چنین جوی طبیعی است که پیکان 63 قصه ی ما بعد از سالها با قیمتی نزدیک به پیکان صفر، که جز کاهش کیفیت شاهکار دیگری نداشته، معامله گردد. و یا مثال های زیاد دیگری که همگی کم و بیش از آنها با خبریم. اما اکنون خیلی چیز ها فرق کرده (البته متاسفانه به نظر خودروبانک خیلی چیزها هم اصلاً فرقی نکرده!)؛ مثلاً تنوع و حق انتخاب بسیار بیشتر از قبل شده و با رقابتی تر شدن بازار، فروشندگان خودروهای صفر کیلومتر کمتر از گذشته مشتری را پای عهدنامه ترکمنچای می نشانند. شاید جوانترها به یاد نیاورند ولی زمانی تحویل فوری یا انتخاب رنگ برای مشتری یک رویای دست نیافتنی به حساب می آمد! البته متاسفانه همچنان تا جهانی شدن فاصله زیادی داریم و در برخی تولیدات کشور هنوز هم با افت کیفیت سالانه و درجا زدن و پسرفت مواجه هستیم اما در بسیاری موارد اوضاع تغییر یافته. مثلاً اتومبیل هایی از قبیل
لیفان 620 یا
ام وی ام 315 در گذر زمان با بهبود کیفیت فنی مواجه شدند و برخی ایرادات مدل های اولیه شان برطرف گردید درصورتیکه قبلاً همیشه عکس این قضیه رخ میداد و
ماشین های قدیمی تر قابل اطمینان تر از تولیدات روز بودند!
3- تغییر سیاست تولید کنندگانبه نظر میرسد به غیر از تولیدات لوکس، سیاست کمپانی ها از نظر دوام و طول عمر محصولات نسبت به گذشته تفاوت زیادی پیدا کرده است. اکنون کمتر کالایی را پیدا می کنید که مثل قدیم نسل به نسل در خانواده استفاده شود و سلامتش را مشابه روز اول حفظ نماید! البته این قضیه تا حدی طبیعی است که کالا های قدیمی با توجه به ساختار ساده تر و نبود پیچیدگی های تکنولوژی روز کمتر خراب شوند اما جدا از این، به نظر میرسد تولید کنندگان نیز رویه شان را تغییر داده اند و حالا دیگر دوام زیاد کالا اولویت اول به حساب نمی آید!
در واقع کمپانی ها معتقدند سرعت تکنولوژی در حدی بالا رفته که در هر صورت محصول امروز به درد 20 سال بعد نخواهد خورد پس لزومی ندارد امثال موبایل و تلویزیون و اتومبیل و ... را برای کارکرد طولانی مدت طراحی و تولید نماییم، چرا که با این کار ضمن افزایش هزینه تولید و بالا رفتن قیمت نهائی، ممکن است درآمد حاصل از فروش قطعات یدکی و یا فروش محصولات جدیدتر نیز به خطر بی افتد! پس در نتیجه اتومبیل های کارکرده دهه اخیر عمر مفید کمتری دارند و نسبت به اجداد خودشان زودتر به مشکل برخواهند خورد. حتی تولید کنندگان گاهی شیطنت های دیگری هم انجام میدهند و با ایجاد یک سری تغییرات کوچک و بعضاً غیر ضروری حس تنوع طلبی و مد گرایی مردم را تحریک مینمایند تا از این طریق اتومبیل متعلق به سال قبل، از مد افتاده شده و مشتری به سمت خرید محصول جدید، ترغیب گردد! در واقع قبلاً اتومبیل ها به این سرعت دست خوش فیس لیفت های جزئی و کلی (یا حتی بی مورد) نمی شدند و این اتفاقات خود در ارزان شدن سریعتر نسل های قبلی یک محصول بی تاثیر نخواهد بود.
4- شرایط فروش اقساطی اتومبیل های صفریکی از مواردی که میتواند خرید اتومبیل صفر را در برابر انواع دست دوم توجیه پذیر کند شرایط اقساطی مناسبی است که خودروسازان در اکثر نقاط دنیا برای فروش محصولاتشان در نظر میگیرند. البته شرایط اقساطی حال حاضر کمپانی های وطنی در مقایسه با کشورهای صنعتی بیشتر به یک شوخی تلخ شباهت دارد اما در هر صورت به نسبت گذشته ی خودمان پیشرفت زیادی داشته ایم. مثلاً به تازگی در برخی از جشنواره های فروش با اقساط (البته کوتاه مدت) بدون بهره نیز مواجه میشویم که این قضیه در کشور ما پدیده جدیدی به حساب می آید!
5-سرعت پیشرفت تکنولوژی و آپشن هاهمگی میدانیم که ایران در بروزرسانی اتومبیل هایش فرایندی لاک پشتی را طی میکند اما سرعت پیشرفت، ارزان سازی و دسترسی به تکنولوژی در جهان آنقدر شدت یافته که اینک حتی "دنا" از نظر آپشن با اتومبیل های لوکس چند دهه قبل برابری میکند! این قضیه در مورد
خودرو های وارداتی ملموس تر است و گاهی یک محصول روز آنقدر تجهیز شده که اتومبیل تولیدی سال قبل در برابرش عقب افتاده به نظر میرسد!
6- سایر هزینه ها و دردسرهای داشتن یک خودرو قدیمیالبته به غیر از مواردی (که معمولاً هم قابل دور زدن هستند!) اکثر اتومبیل های قدیمی کشورمان با مشکلات شدیدی برای مالیات و بیمه روبرو نمی شوند اما با روند پیش رو هیچ بعید نیست که در آینده سخت گیری ها روی این مسائل هم مشابه کشورهای صنعتی شود. همانطور که چند سالی است بحث محدودیت تردد اتومبیل های بسیار قدیمی مطرح شده و کم و بیش هم مورد توجه قرار میگیرد. ضمناً برخلاف گذشته بسیاری از محصولات جدید برای طولانی مدت در کشورمان مونتاژ نخواهند شد و در نتیجه مشکل تهیه لوازم یدکی خودرو های قدیمی رو به افزایش رفته است.
خوب با توجه به این موارد تا حدودی طبیعی است که اتومبیل های دست دوم جدیداً افت قیمت بیشتری را نسبت به گذشته تجربه نمایند هرچند که این افت همچنان در مقایسه با بسیاری از کشورها ناچیز محسوب میشود. البته خرید اتومبیل صفر هم بدون دردسر نیست و مشکلاتی از قبیل هزینه اولیه بالا و پس از آن افت قیمت سنگین، همواره بسیاری را به سمت بازار پر رونق دست دوم ها خواهد کشاند. اما در هر صورت مشخص است که روند کلی افت قیمت اتومبیل کارکرده سرعت گرفته؛ پس خیلی روی پولی که وقت خرید پای اتومبیل میدهید حساب باز نکنید، در غیر این صورت به هنگام فروش حسابی غافلگیر خواهید شد! مگر اینکه خودرو شما از نوع خاص و منحصر به فردی باشد که با گذر زمان ارزش افزوده پیدا کند.