سال‌ها قبل تر از آن که مرسدس بنز در دهه 1970 میلادی، حساب و کتاب خود را با دسته بندی و نام‌گذری صحیح محصولات تولیدی جفت و جور کند، کلاس S وجود خارجی نداشت. اما سه نسل محصولاتی که پیش از اولین نسل رسمی کلاس S (W116) به تولید رسیدند، معمولا به صورت غیر رسمی از خانواده کلاس S به شمار می‌آیند چراکه بر اساس فاکتورهای لوکس‌گرایی به تولید رسیده بودند.
دو کلاس W180 و W128 نسل اول کلاس S غیر رسمی (نسل پیشین W111/W112) را تشکیل می‌دهند که در بازار جهانی به مرسدس بنز پونتون مشهور هستند. این دو پلتفرم به صورت کلی بین سال‌های 1954 تا 1960 بر خط تولید مرسدس بنز قرار داشتند.
پونتون چیست؟
بسیاری از محصولات مرسدس بنز در بازار جهانی معمولا به یک لقب خاص بین المللی (و نه فقط محدود به ایران) مشهور هستند که پونتون همانند پاگودا، یکی از آن‌ها است. واژه پونتون (Ponton/Pontoon) در معنای لغوی به کیسه‌ها یا مخازن بزرگ استوانه مانند هوا گفته می‌شود که معمولا در زیر برخی قایق‌ها یا هواپیماها و هلیکوپترهای مخصوص نشست و برخواست روی آب، به کار گرفته می‌شوند. وظیفه این مخزن‌ها که پونتون نام دارند، شناور نگه داشتن وسیله نقلیه روی آب است.
ساختار تپل، زاویه‌های نرم و حالت خامه‌ای بدنه این نسل از مرسدس بنز‌ها باعث شد از این نام در صنعت خودرو به عنوان یک صفت برای اشاره به سبک طراحی برخی خودروها استفاده شود. در نتیجه طراحی پونتون در صنعت خودرو پدیده جدیدی به حساب نمی‌آید و قدمت آن به دهه 1930 میلادی باز می‌گرد. اما این صفت تنها در خصوص این نسل از مرسدس بنز به صورت رسمی و به عنوان صفت توصیفی به کار گرفته شد.
طراحی،: لوکس به سبک مرسدس بنز
جای تعجب ندارد که مرسدس بنز پونتون همان طوری که نامش معرفی می‌کند، بدنه‌ای مملو از زوایای نرم، انحنا و ساختاری خامه‌ای است. در حقیقت در هیچ کجای بدنه این دو پلتفرم نسل اول کلاس S غیر رسمی، هیچ زاویه تندی به کار رفته است. از این رو با کمی دقت درمی‌یابیم که واژه پونتون برازنده‌ترین صفت برای توصیف این خودروها بوده است.
همانند سنت دیرینه مرسدس بنز، هر نسل خودرو که به صورت همزمان با دو کد شناسایی پلتفرم به تولید رسید، به این معنا است که بدون شک تفاوت‌هایی اساسی میان آن دو پلتفرم وجود دارد. از این رو، W180 را باید نسخه معمولی پونتون و W128 را نسخه لوکس این نسل بدانیم. شاید در نگاه اول نتوان این تمایز را به سادگی تشخیص داد اما تمایز میان این دو مدل بیشتر در پیشرانه‌ها و سطح امکانات و میزان لوکس گرایی نهفته بود.
پلتفرم W180 خود نسخه لوکس‌تر و گران قیمت‌تر W120 پونتون بود. در نتیجه به منظور استفاده از پیشرانه شش سیلندر بزرگ‌تر در این خودرو، W180 با طولی به مراتب بیشتر از W120 (مجهز به پیشرانه چهار سیلندر) به تولید رسید. این پلتفرم به صورت انحصاری بین سال‌های 1954 تا 1959 بر خط تولید قرار داشت اما نسخه لوکس‌تر این نسل با کد شناسایی فنی W128، در سال 1958 روانه بازار شد و تا سال 1960 میلادی بر خط تولید قرار داشت. با وجود داشتن شباهت‌های ظاهری و اسمی میان این دو پلتفرم با پلتفرم W120، تمایز میان آن‌ها در شیشه لچکی اضافه در در های عقب W180 و W128 است که به دلیل داشتن 100 میلی‌متر طول بیشتر پلتفرم، حضور آن اجتناب ناپذیر بود. بارزترین و ارزشمندترین نکته فنی در ساختار زیرپوستی W180 و W128، گذر مرسدس بنز از ساختار اتاق جدا از شاسی و استفاده از ساختار جدید مونوکوک (یا یونی بادی/شاسی ادغام شده با اتاق) بود که با وجود افزایش ابعاد خارجی، به شکل قابل توجهی به کم بودن وزن نهایی خودرو کمک کرد.
هر دو پلتفرم در سه ساختار کلی سدان چهار در، کوپه دو در و کوپه کانورتیبل به تولید رسیدند که طبیعتا نسخه کوپه و مخصوصا کانورتیبل این خودرو، از نظر زیبایی هوش از سر بیننده خواهد برد. توجه داشته باشید که نسخه مورد بررسی خودروبانک نمونه سدان از پلتفرم ساده‌تر W180 است.
نمای داخلی بیشتر مرسدس بنز‌های تاریخ، نفس‌گیر و بسیار زیبا و لوکس است. پونتون‌ها نیز از این از این قائده مستثنی نیستند. تریم داخلی دو رنگ به کار رفته در طراحی نمای داخلی خودروهای آمریکایی و آلمانی به جرات زیباترین المان طراحی تخصص خودرو در عصر وینتج و دوران کلاسیک بود.
نمای داخلی از داشبرد گرفته تا رودری‌های و روکش صندلی‌ها با چرم قرمز/طوسی/مشکی پوشیده شده است. بسیاری از مدلهای W128 نیز مملو از تریم‌های بسیار زیبای چوب طبیعی بودند که در کنار روکش چرم، جلوه دلنوازی به نمای داخلی خودرو می‌بخشید. فرمان خودرو از نوع استخوانی سه حلقه هم‌مرکز، مزین به نشان مرسدس بنز است و نشانگرهای آنالوگ ادغام شده پشت فرمان شامل نشانگر دایره‌ای سرعت و چهار نشانگر مستطیل دمای آب رادیاتور، فشار روغن و میزان سوخت موجود در باک می‌شود که از دیدگاه طراحی، زیبایی منحصر به خود را دارد. اگرچه طراحی سیستم مجموعه نشانگرهای مرسدس بنز‌های دهه 1970 (به همراه نوع طراحی دایره‌ای دریچه‌های خروجی سیستم تهویه مطبوع) در طراحی نوین مدلهای دو دهه گذشته مرسدس بنز تکرار شد، اما هرگز این سبک چیدمان در هیچ یک از دیگر مدلهای بنز به صورت مدرن پیاده سازی نشد.
مشخصات فنی: لوکس به تعریف ژرمن‌ها
تمامی مدلهای W180 و W128 به پیشرانه‌های 2.2 لیتری شش سیلندر خطی مجهز بودند اما پیشرانه به کار رفته در W180 با کد شناسایی M180 و پیشرانه به کار رفته در W128 با کد M127 شناخته می‌شد. طبیعتا از دیدگاه فنی میان دو پلتفرم تفاوت‌های فنی زیادی وجود داشت اما به صورت خلاصه باید بیان کرد که قدرتمندترین نسخه W128 که با کد تجاری 220 SE شناخته می‌شد، با داشتن ضیب تراکم نسبتا پایین 8.7:1 (8.7 به 1) و سیستم پاشش سوخت انژکتوری، تنها قادر به تولید 120 اسب بخار در دور 4800 و گشتاور 190 نیوتون.متر در دور 3900 بود که از طریق گیربکس چهار سرعت دستی با شیفتر ستونی، به چرخ‌های عقب خودرو منتقل می‌شد. این مهم در حالی است که نسخه پایه W180 با سیستم پاشش سوخت تک کاربراتور، تنها قادر به تولید 85 اسب بخار قدرت بود.
با در نظر گرفتن وزن 1.4 تنی خودرو، W128 220 SE قادر بود در حدود 15 ثانیه به تندی 100 کیلومتر بر ساعت دست یابد در حالی که سیستم پاشش سوخت انژکتوری، در حفظ مصرف سوخت منطقی 11.0 لیتر در هر صد کیلومتر به آن کمک شایانی می‌کرد. این اعداد و ارقام برای خودرویی که در مسیر لوکس‌گرایی قدم برداشته بود به هیچ عنوان رضایت بخش نبود اما در هر صورت این مشخصات فنی، تعبیر آلمان‌های آن دوران از یک خودرو لوکس بود.
سیستم ترمز خودرو در محورهای جلو و عقب از نوع کاسه‌ای است اما با توجه به زمان تولید خودرو به هیچ عنوان عجیب نیست. خوشبختانه سیستم تعلیق در جلو از نوع جناغی دوبل و در عقب از نوع بازو دنبال کننده (مشابه مکفرسون) است که سواری قابل قبولی را به سرنشینان هدیه می‌دهد.
جدال در جامعه جهانی
W128 220 SE در زمان عرضه، عنوان برترین و لوکس‌ترین نسخه پونتون کلاس S غیر رسمی را به خود اختصاص داده بود و از نظر قیمت نهایی، تقریبا برابر با بالاترین رده کادیلاک الدورادو بیاریتز (Biarritz) و در حدود 8100 دلار قیمت گذاری شده بود. این موضوع در دیدگاه جامعه جهانی و مشتریان غیر اروپایی چند ایراد اساسی به همراه داشت.
W128 فاقد آپشن‌هایی چون شیشه بالابر برقی، فرمان هیدرولیک، ترمز بوستردار، سیستم تهویه مطبوع و گیربکس اتوماتیک بود که برای یک خودرو لوکس، همچون خلایی بسیار بزرگ و غیر قابل چشم‌پوشی احساس می‌شد. در مقابل، کادیلاک الدورادو بیاریتز هم مدل با 220 SE، به صورت استاندارد مجهز به ترمز بوستردار، فرمان هیدرولیک، شیشه بالابرهای برقی، قفل مرکزی، گیربکس اتوماتیک، ترمز دیسکی در جلو، آینه داخلی چراغ‌دار، صندلی برقی تنظیم شونده شش جهت جلو، قفل صندوق با کنترل از راه دور، شیشه لچکی‌های برقی، سیستم تعلیق بادی و ده‌ها سیستم سفارشی دیگر بود که وزن آن را در حدود یک تن فراتر از 220 SE قرار می‌داد.
با این حال الدورادو بیاریتز به عنوان یک خودرو سوپرلوکس آمریکایی و برترین محصول لوکس جهان در آن دوران، برای به حرکت درآوردن جثه کشتی مانند 5.7 متری خود، از یک پیشرانه 6.4 لیتری V8 به قدرت 345 اسب بخار 590 نیوتون.متر بهره می‌گرفت که با شتاب اولیه 11 ثانیه‌ای، به راستی برازنده این هیولای 2.4 تنی بود. پس این تساوی قیمت میان 220 SE با الدورادو بیاریتز چه توجیح منطقی به همراه داشت؟
این میزان تمایز در سطح لوکس گرایی میان کادیلاک و مرسدس بنز، درحقیقت نشان دهنده طرز تفکر و شیوه نگرش این دو قوم به صنعت خودوسازی بود. سرآخر ژرمن‌ها به منظور رقابت با کادیلاک، از دهه 1970 میلادی و معرفی پلتفرم W116 (به عنوان اولین نسل رسمی کلاس S)، مجبور شدند از پیشرانه‌های توانمندتر V8 و بعد‌ها از W140 به بعد، از پیشرانه‌های V12 در محصولات خود استفاده کنند تا توان فنی محصولات با سطح لوکس‌گرایی آن برابری کند.
سخن نهایی
W180/W128 شهرت خود را از سبک طراحی جذاب و خیره کننده خود به دست آوردند و نام پونتون به عنوان برازنده‌ترین لقب در جهان برای آن‌ها انتخاب شد و همانند موم به پیکره این دو پلتفرم چسبید. W108 به عنوان نسخه معمولی و تیراژ انبوه، در مجموع پنج سال تولید، در تیراژ نزدیک به 85 هزار درستگاه به فروش رسید که از این میان تنها حدود 3500 دستگاه آن را دو نسخه کوپه و کانورتیبل تشکیل می‌دادند.
پلتفرم W128 تنها دو سال بر خط تولید قرار داشت و جمعا تیراژ بسیار محدود کمتر از 4 هزار دستگاه را تجربه کرد که از میان آن‌ها تنها حدود 110 دستگاه نسخه کانورتیبل و تنها 830 دستگاه نسخه کوپه به تولید رسید. دلیل اصلی این تیراژ تولید محدود را باید قیمت فضایی و غیر منطقی این خودرو در زمان تولید دانست. بدون تردید هر مدل از W128 نسخه بسیار خاص‌تر و کلکسیونی‌تری به حساب می‌آید اما مسلما نسخه کوپه آن به دلیل داشتن تیراژ تولید به مراتب کمتر، ارزش کلکسیونی به مراتب بالاتری دارد.
با این اوصاف سدان بنز پونتون W180 مورد بررسی "خودروبانک" در میان آن 55 هزار دستگاه نمونه سدان تولید شده‌ای قرار دارد که در آن بازه پنج ساله از خط تولید مرسدس بنز خارج شد. اما از یاد نباید برد که میزان واردات این خودرو در زمان پهلوی نیز بسیار محدود بود. در نتیجه حضور یک نمونه بازسازی شده و بسیار سالم آن در بازار کشور را بدون تردید باید به عنوان یک نعمت خدا دادی قلمداد کرد.
