در سال‌های آغازین دهه 1960 میلادی، مدت‌ها از سلطنت جیپ بر بازار شاسی بلندهای کوچک (Compact SUV) با سری توانمند CJ گذشته بود، در نتیجه فورد تصمیم گرفت با مدلی اقتصادی و ارزان قیمت و با هدف قرار دادن مدل CJ5 جیپ (در ایران ملقب به جیپ شهباز) به بازار این سری از شاسی بلندهای جمع و جور و کاربردی وارد شود.
محصولی که فورد به بازار عرضه کرد خودرویی بسیار ساده و کم هزینه با قیمت پایه بسیار پایین بود که برانکو (Bronco) نام گرفت که مفهوم آن چیزی مشابه با واژه ماستنگ (Mustang)، به معنای "اسب وحشی غربی" است. این شاسی بلند کوچک قامت ضمن بهره وری از فرایند ساخت و تولید بسیار اقتصادی از توان آفرود و کاربری روزانه بسیار بالایی برخوردار بود که موجب شد نام برانکو در طی پنج نسل از سال 1965 تا سال 1996 بر خط تولید باقی بماند. با معرفی نسل ششم برانکو پس از یک غیبت طولانی 24 ساله برای سال 2021، با الهام‌گیری مستقیم و بسیار قوی از المان‌های طراحی نسل اول این خودرو برای نمونه جدید که سال آینده به بازار عرضه می‌شود، خالی از لطف نیست که با اولین نسل از این شاسی بلند حبوب ملاقات کنیم.
آنچه در ادامه این مقاله از خودروبانک می‌خوانید آشنایی با اولین نسل (1965-1976) از شاسی بلند جمع و جور فورد برانکو است که در تعداد بسیار کمتر از رقیب دیرینه و توانمند آن، یعنی جیپ CJ5 (شهباز) در کشور یافت می‌شود و از همین رو خودرویی نادرتر و کمیاب‌تر است.
ساده و بی‌ریا
در سال‌های ابتدایی دهه 1960 میلادی، دونالد فِرِی، ناظر طراحی و مهندسی، مدیر محصولات و البته شخصیت متقاعدکننده فورد برای تولید مدل ماستنگ به همراه پائول اکسلراد، یکی از مهندسان شرکت فورد، توانستند لی آکوکا، قائم مقام وقت شرکت فورد را متقاعد به تولید شاسی بلندی از کلاس کامپکت کنند که به جنک CJ5 برود. پس از تایید نهایی از سوی آکوکا، نسل اول فورد برانکو قلم خورد.
ابعاد خارجی برانکو نسل اول به ترتیب برابر با 3848×1740×1819 میلی‌متر با فاصله محورهای 2337 میلی‌متری است. به این ترتیب فورد برانکو با داشتن ابعادی بسیار کوچک (با توجه به استانداردهای آمریکایی آن دوران) به رقیب مستقیم دو شاسی بلند توانمند جیپ CJ5 و اینترنشنال اِسکَوُت (Scout/با تلفظ صحیح اِس-کَ-اُوت) بدل شد. از دیدگاه اندازه فاصله محورها، برانکو بین CJ5 و اسکوت قرار می‌گیرد اما دقیقاً به اندازه یک اینچ (25.4 میلی متر) از نسخه مدرن‌تر CJ7 جیپ کوتاه‌تر است.
برانکوبرانکو نسل اول به عنوان خودرویی کاملاً جدید بر شاسی انحصاری با ساختار اتاق مستقل از شاسی (Body on Frame) بر سه اتاق متفاوت به بازار عرضه شد که شامل شاسی بلند دو در، وانت دو در و رودستر (فاقد درها و سقف) می‌شود که از دیدگاه قطعات به کار رفته در شاسی با هیچ یک از مدل‌های فورد، لینکن یا مرکیوری مشترک نیست. به منظور کاهش هزینه‌های تولید، فاکتورهای سادگی در عین کاربرد مد نظر قرار گرفت و به همین دلیل تمام شیشه‌های به کار رفته در خودرو کاملاً مسطح و بدون قوس، درهای چپ و راست خودرو کاملاً متقارن، سپرهای خطی با طراحی ساده و طراحی خارجی بسیار مینیمال و اندکی حوصله سر بر انجام شد.
با این وجود المان‌های بارز طراحی برانکو نسل اول را می‌توان در جلوپنجره مسطح کرومی به همراه دو چراغ گرد و راهنماهای نارنجی رنگ و چراغ‌های عقب مستطیلی عمودی به همراه ظاهر کاملاً مکعب مستطیلی خلاصه کرد که شاید چندان جذاب، دلربا و مهم به نظر نرسد اما در حقیقت دقیقاً همین فاکتورهای طراحی بود که در طی سال‌ها در نمونه‌های مفهومی ارائه شده از سوی فورد و مهم‌تر از آن، در مدل تولیدی 2021 مجدد به کار گرفته شد.
برانکو سادگی مهندسی و طراحی برانکو به نمای داخلی نیز راه یافت. به همین دلیل نمای داخلی با داشبورد فلزی و حداقل امکانات رفاهی ارائه شد اما خوشبختانه طیف گسترده‌ای از آپشن‌های رفاهی و کاربردی برای آن در نظر گرفته شد که صندلی‌های تکی جلو، رادیو، قلاب اسب کِش، باک اضافه، گیربکس مجهز به خروجی مضاعف برای ادوات مکانیکی (PTO) نظیر برف روب، چاه کَن و وینچ را شامل می‌شد. در بازار افترمارکت نیز ادواتی همچون کمپرهای مسافرتی، گیربکس‌های اوور درایور (OD/ضریب های سبک تر از 1 به 1)، تایرها و ریم‌های متنوع و قطعات فنی به منظور ارتقا فنی و توان خروجی پیشرانه به فراوانی عرضه شد.
جسور و توانمند
با وجود رعایت موازین اقتصادی چون سادگی و ارزان قیمت بودن، برانکو نسل اول در عقب از محور نوع هاچکیس (Hotchkiss Axle/محور فعال یک تکه با فنرهای شمش و کمک‌های روغنی) و در جلو از محور فعال یک تکه با بازوهای شعاعی و فنرهای لول به همراه کمک‌های روغنی استفاده کرد. سیستم تعلیق جلو برانکو نسل اول با تجهیز به فنرهای لول در آن زمان به نوعی پیشرو به حساب می‌آمد چرا که از دیدگاه کیفیت سواری یک سر و گردن بالاتر از نمونه‌های مجهز به فنرهای شمش رایج در آن زمان می‌ایستاد. با این وجود از دیدگاه توان تحمل و دوام در آفرودهای سنگین و ضربات شدید به محور جلو، نمونه‌های فنر لول به اندازه نمونه‌های شمش پرقدرت و با استقامت نیستند.
به منظور کاهش هزینه‌ها و حفظ سادگی فرایند تولید، برانکو نسل اول تنها با سیستم دو دیفرانسیل موقت انتخابی (4WD) به بازار عرضه شد که خط انتقال نیرو آن در ابتدا شامل پیشرانه شش سیلندر 2.8 لیتری (170CI) 105 اسب بخاری 215 نیوتن‌متری و گیربکس 3 سرعت دستی با شیفتر ستون فرمانی بود. بعدها پیشرانه 4.7 لیتری (289CI) V8 به قدرت 200 اسب بخار و 380 نیوتن‌متری در سال 1966 به عنوان آپشن برتر عرضه شد. از آنجایی که کار کردن با شیفترهای فرمانی گیربکس‌های دستی برای همگان راحت و دلپذیر نیست، تغییر محل شیفتر گیربکس از گلویی فرمان به کنسول میانی در برانکو نسل اول به یکی از اولین و رایج‌ترین تغییرات فنی اعمال شده از سوی مالکان این خودرو بدل شد.
برانکو در سال 1973 پیشرانه پایه جای خود را به نمونه ارتقاء‌یافته 3.3 لیتری (200CI) شش سیلندر خطی داد که با وجود داشتن حجم بیشتر، به دلیل بروز بحران سوختی در آمریکا، با افت قدرت بسیار زیادی مواجه شد که توان خروجی آن را به 85 اسب بخار و گشتاور آن را به 205 نیوتن‌متر تقلیل داد. به دلیل تقاضای زیاد مشتریان و همچنین رشد چشمگیر فروش خودروهای مجهز به گیربکس اتوماتیک در آن دوران، برای اولین بار گیربکس 3 سرعت اتوماتیک نیز به لیست آپشن‌های برانکو افزوده شد.
اما پیشرانه برتر سفارشی برانکو حالا با ارتقا در حجم، به 4.9 لیتر (302CI) افزایش یافت که توان تولید 137 اسب بخار و گشتاور 312 نیوتن‌متر را داشت. پیشرانه شش سیلندر 3.3 لیتری و نمونه آپشنال 4.9 لیتری تا پایان تولید نسل اول برانکو در سال 1976 بر خط تولید باقی ماندند اما بدون شک پیشرانه 4.9 لیتری برترین و محبوب‌ترین نمونه ارائه شده در میان آپشن‌های برانکو بود. دلیل محبوبیت این پیشرانه حجیم‌تر بودن و اشتراک زیرساخت‌های آن با پیشرانه مشابه در ماستنگ بود. از این رو قطعات فنی بسیار زیادی برای ارتقاء فنی و افزایش توان خروجی پیشرانه در دسترس بود و عموم برانکوهای فروش رفته در آمریکا و همچنین وارد شده به ایران معمولاً از پیشرانه 302 اینچ مکعبی 4.9 لیتری بهره می‌برند.
با مد نظر قرار دادن وزن تقریبی 1.5 تنی و ضریب درگ نه‌چندان بارز ظاهر قوطی مانند برانکو، به وضوح مشخص است که این خودرو در کسب حداکثر سرعت 150 کیلومتر بر ساعت و یا ثبت بهترین شتاب 0 تا 100 حدود 10 ثانیه‌ای کار بهتری برنمی‌آید. خودنمایی برانکو در حقیقت در مسیرهای ناهموار و کوهستانی، ضریب سنگین گیربکس کمک، تعلیق نرم و البته دوام بالا در عین قیمت اقتصادی آن نهفته است که این خودرو را تنها ویژه پاره‌ای از کارهای سنگین یا تفریحات آخر هفته‌ای و طبیعت‌گردی در محل‌های دور دست برای خانواده‌های کوچک مناسب می‌سازد.
بازگشت برانکو
نسل اول برانکو در میانه‌های راه و با معرفی رقیب قدرتمند یعنی شورولت بلیزر (در سال 1969)، جیپ چروکی و واگونییر (پلتفرم SJ در سال 1974) و رقبای مشابهی چون داج رم چارجر و پلیموث داستر در یک کلاس بالاتر، تصمیم به رویارویی با خودروهای قدرتمند این کلاس کاربردی‌تر کرد. این رویارویی برای فورد با تغییر سگمنت مدل برانکو معادل شد، به این معنا که نسل دوم برانکو در سال 1977 و از کلاس شاسی بلند های بزرگ (Full-Size SUV) با ابعاد بسیار بزرگ‌تر، پیشرانه‌های قدرتمندتر و لوکس‌گرایی بیشتر عرضه شد تا در این کلاس پرفروش خودی نشان دهد. این رویه در ساختار برانکو تا پایان تولید در سال 1996 ادامه یافت و از آن پس نام برانکو تا مدتی بسیار طولانی از خط تولید فورد خداحافظی کرد.
در گذر زمان نام برانکو چند بار از سوی فورد برای مدل‌های مفهومی برگزیده شد اما این مفهومی‌ها هرگز به خط تولید نرسیدند. اولین مفهومی برانکو که به سبک طراحی رترو (Retrospective) با جدیت بسیار پیاده‌سازی شد نمونه 2004 بود که در نمایشگاه بین‌المللی اتوموبیل نیویورک به نمایش در آمد. با وجود داشتن شباهات بسیار به نمونه قدیمی، این مفهومی نیز به خط تولید نپیوست.
برانکو طی دو سال گذشته شایعات بسیاری مبنی بر بازگشت احتمالی مدل برانکو به سری محصولات فورد شنیده می‌شد تا این که فورد ویژه مسابقات معرف آفرود "باها "1000 (Baja 1000-رقابت آفرود سرعت بالا در 1600 کیلومتر مسیرهای خاکی و گِلی) سال 2019 پروتوتایپ اسپرتی با نام "برانکو R" را روانه مسابقات کرد که به پیشرانه، گیربکس و سیستم انتقال نیرو نسل ششم برانکو مجهز بود. هدف فورد تست سیستم انتقال نیرو و پیشرانه محصول جدیدی بود که قصد داشت در سال 2020 رونمایی کند. اگرچه این پروتوتایپ مسابقه‌ای به دلیل بروز مشکلات فنی در قسمت فن رادیاتور و سیستم خنک‌کننده به مشکل خورد و از گرد مسابقه خارج شد اما 930 کیلومتر از 1600 کیلومتر مسیر مسابقه را با قدرت بسیار زیاد پشت سر گذاشت.
نسل ششم برانکو با الهام‌گیری بسیار قدرتمند بر اساس سبک طراحی رترو از نسل اول، همانند اولین نسل این شاسی بلند دوباره بازار پررونق و بسیار داغ جیپ رنگلر (JL)، نوه امروزی CJ5 را نشانه رفته است و با قدرت و نوآوری‌های بسیار زیاد به این بازار وارد شده است. نسل ششم برانکو که از سال 2021 به بازار جهان عرضه می‌شود جنرال موتورز را سخت به اشتباهی که در مورد نام بلیزر کرد معترف ساخت. هم اکنون شایعاتی مبنی بر بازگشت "بلیزر K5" به خط تولید شورولت به عنوان یک شاسی بلند آفرودی همه جا رو (و نه یک کراس‌اوور بی‌خاصیت) برای رقابت با جیپ رنگلر و فورد برانکو به گوش می‌رسد. گفت و گو بیشتر در خصوص برانکو نسل ششم به تنهایی نیازمند مقاله‌ای پر آب و تاب و انحصاری است که بیان آن از حوصله مقاله پیش رو خارج است.
برانکو نسل اول در مقایسه با رقیب قدرتمندش، جیپ CJ5، به تعداد بسیار محدودی در ایران یافت می‌شود و دلیل آن راه‌اندازی خط تولید CJ5 در کارخانه "شرکت سهامی جیپ" (شرکت جنرال موتورز-ایران سابق/پارس خودرو امروزی) در دوران قبل از انقلاب بود که باعث شد محصولات جیپ در تیراژ قابل قبولی در ایران به تولید رسیده و در نتیجه امروز فراوانی بالاتری داشته باشند. برانکوهای نسل اول در ایران نیز همانند آمریکا به ساده، قدرتمند، با دوام و کم هزینه بودن و داشتن توان آفرود بسیار بالا مشهور هستند.
