قطعا اسم ترموستات خودرو زیاد به گوشتان خورده است. این قطعه کوچک از لحاظ قیمتی چندان باارزش نیست اما از جهت وظیفه‌ای که در موتور خودرو بر عهده دارد، یکی از اجزای مهم و حیاتی ماشین به حساب می‌آید. در صورتی که ترموستات خودرو خراب شود، احتمال اینکه واشر سیلندر و حتی رینگ و پیستون ماشین شما آسیب ببیند و نیاز به تعمیر اساسی پیدا کند، بالا خواهد بود. بنابراین اگر تا به حال در مورد اهمیت این قطعه چیزی نمی‌دانستید، بهتر است در ادامه مطلب با ما همراه شوید تا بدانید ترموستات خودرو چیست و چگونه کار می‌کند.
ضمن آنکه نشانه‌های خرابی ترموستات، آسیب‌هایی که ممکن است خرابی این قطعه به موتور وارد کند و نیز راه‌های جلوگیری از خرابی ترموستات را هم در این مطلب به طور کامل توضیح داده‌ایم.
ترموستات خودرو چیست؟
ترموستات خودرو یک قطعه کوچک است که در حد واسط بین موتور و رادیاتور خنک‌کننده و در مدار آب قرار گرفته است. در واقع ترموستات یک شیر حساس به حرارت است که در محدوده دمایی خاص (دمای بهینه موتور - ۷۵ تا ۸۵ درجه سانتیگراد) مسیر خروج جریان آب داغ از بلوک موتور به سمت رادیاتور را باز می‌کند.
این قطعه دارای یک محفظه کوچک حاوی پودر مومی با نقطه ذوب مشابه دمای بهینه موتور است. زمانی که دمای مایع خنک‌کننده درون موتور به محدوده بهینه می‌رسد، پودر مومی درون ترموستات شروع به ذوب شدن می‌کند که این فرآیند با افزایش حجم و انبساط همراه است. نیروی حاصل از این انبساط سوپاپ ترموستات را با خود به سمت پایین می‌برد و درنتیجه مسیر جریان آب از سمت موتور به رادیاتور باز می‌شود.
البته ترموستات خودروهای مدرنتر در واقع یک شیر برقی قابل برنامه ریزی است که دیگر از مکانیزم سنتی فوق استفاده نمی کند.
ترموستات خودرو چیست؟بعد از اینکه آب داغ موتور توسط رادیاتور به مقدار کافی خنک شد، در روش سنتی، پودر ذوب شده داخل ترموستات مجددا به حالت اولیه خود برمی‌گردد و حجم آن کاهش پیدا می‌کند. این کاهش حجم باعث آزاد شدن نیروی فنر ترموستات و بسته شدن مجدد سوپاپ خواهد شد. درنتیجه مسیر جریان خروجی آب موتور به سمت رادیاتور دوباره بسته می‌شود تا دمای آن به حد بهینه برسد. در مدل های جدید مجهز به شیر برقی نیز طبیعتا تمامی تنظیمات مربوط به میزان باز و بسته شدن ترموستات توسط ECU موتور کنترل می شود.
در طول مدت کارکرد موتور این فرآیند به صورت یک سیکل منظم بارها و بارها تکرار می‌شود تا موتور همواره در محدوده دمایی استاندارد کار کند و بهترین راندمان را داشته باشد.
علائم خرابی ترموستات خودرو چیست؟ علائم خرابی ترموستات خودرو چیست؟
مهم‌ترین نشانه خرابی ترموستات خودرو نوسانات غیرعادی دمای موتور است. به عنوان مثال اگر کمی بعد از روشن شدن موتور احساس کردید که نشانگر دمای آب مدام در حال بالا رفتن است و به هیچ عنوان قصد پایین آمدن ندارد، می‌توانید حدس بزنید که ترموستات خودرو خراب شده باشد. در این حالت سوپاپ ترموستات نمی‌تواند مسیر خروج آب داغ از داخل موتور به سمت رادیاتور را باز کند. درنتیجه دمای موتور به‌تدریج افزایش پیدا می‌کند و سیستم خنک‌کننده نیز نمی‌تواند دما را کاهش دهد.
برای تشخیص دقیق‌تر خرابی ترموستات، می‌توانید شلنگ خروجی آب از موتور به سمت رادیاتور را لمس کنید. اگر متوجه شدید شیلنگ رابط بین رادیاتور و موتور دمای بالایی ندارد اما حرارت موتور بسیار بالا رفته است، می‌توانید مطمئن باشید که ترموستات قفل کرده و نیاز به تعویض دارد.
اما خرابی ترموستات همیشه منجر به افزایش دمای موتور نمی‌شود، بلکه شاید این خرابی ناشی از باز ماندن سوپاپ ترموستات و ورود همیشگی جریان آب از موتور به سمت رادیاتور باشد. در این حالت دمای موتور معمولا به حد بهینه نمی‌رسد و راندمان آن کاهش پیدا می‌کند. افزایش مصرف سوخت می‌تواند یکی از علائم باز ماندن ترموستات باشد. همچنین اگر ترموستات باز بماند، در فصل زمستان بخاری خودرو عملکرد صحیح نداشته و نمی‌تواند هوای کابین را به حد کافی گرم کند.
اگر ترموستات خودرو خراب شد، چه کار کنیم؟ اگر ترموستات خودرو خراب شد، چه کار کنیم؟
اگر ترموستات ماشین قفل کرده و مسیر خروج آب از موتور به سمت رادیاتور بسته شده باشد، بهتر است ابتدا بخاری خودرو را به کار بیندازید و میزان پرتاب باد فن تهویه را نیز روی بیشترین قدرت آن قرار دهید. بدین ترتیب بخشی از حرارت آب داغ موتور توسط رادیاتور بخاری گرفته شده و از طریق دریچه‌های تهویه داخل اتاق خارج می‌شود.
اما اگر احساس کردید که این کار تاثیری در کاهش دمای موتور ندارد، بهتر است درپوش موتور یا همان درب کاپوت را بالا بزنید و ماشین را خاموش کنید. البته باید حواستان باشد که هر ۳۰ ثانیه یک تک استارت بزنید تا رینگ و پیستون‌ها درون سیلندر جابجا شوند و در اثر حرارت بالای موتور آسیب نبیند (اصطلاحا جام نکند). بعد از سرد شدن موتور خودرو می‌توان به راحتی و با کمترین هزینه ترموستات معیوب را با قطعه نو تعویض کرد.
در صورتی که سوپاپ ترموستات باز مانده باشد و درجه حرارت موتور به حد بهینه نرسد، خطر فوری متوجه موتور خودرو نیست و صرفا باید در اولین فرصت با مراجعه به تعمیرگاه نسبت به تعویض آن اقدام کرد.
خرابی ترموستات چه خطرات و مضراتی به دنبال دارد؟ خرابی ترموستات چه خطرات و مضراتی به دنبال دارد؟
مهم‌ترین خطر ناشی از خرابی ترموستات ماشین زمانی رخ می‌دهد که این قطعه نتواند مسیر خروج آب داغ از موتور به سمت رادیاتور را باز کند. اگر این اتفاق بیفتد و راننده نتواند دمای موتور را در کمترین زمان کاهش دهد و موتور با همین شرایط روشن بماند، صدماتی پرهزینه مثل، سوختن واشر سرسیلندر، خرابی رینگ و پیستون، خرابی یاتاقان، گریپاژ کردن و به طور کلی رسیدن آسیب جدی به موتور خودرو، می‌تواند اتفاق بیفتد .
در این شرایط لازم است تا موتور به طور کامل دمونتاژ شود و تعمیر اساسی روی آن صورت بگیرد که هزینه بسیار بالایی برای مالک به دنبال خواهد داشت.
گفتنی است افزایش مصرف سوخت خودرو، کاهش سطح روغن موتور و روغن‌سوزی از دیگر مضرات خرابی ترموستات خودرو به حساب می‌آیند.
برای جلوگیری از خراب شدن ترموستات خودرو چه کار کنیم؟
به منظور جلوگیری از خرابی ترموستات ماشین توصیه می‌کنیم که اولا این قطعه را از مراکز معتبر یا نمایندگی‌های مجاز خودروسازان تهیه کنید تا از آسیب‌های ناشی از به‌کارگیری اجناس تقلبی دور بمانید. به عنوان توصیه دوم هم باید بر این نکته تاکید کنیم که بهتر است به ترموستات خودرو به عنوان یک قطعه مصرفی نگاه کرده و نهایتا هر دو سال یکبار آن را تعویض کنید تا از خطرات ناشی از خرابی ترموستات خودرو دور بمانید. استفاده همیشگی از ضدیخ نیز نباید فراموش شود.
این موارد می‌توانند به ایمن‌سازی خودرو در برابر خطرات ناشی از خرابی ترموستات منجر شوند. ضمنا مقایسه خودروها از جهت تعویض دوره ای ترموستات هم کار درستی نیست و بهتر است که ترموستات ماشین ایرانی یا خارجی حداقل هر دو سال یکبار بلا استثنا تعویض شود.
نتیجه‌گیری
پیش از آنکه نتیجه گیری خودمان را از این مبحث به اطلاعتان برسانیم، بهتر است مطالب فنی دیگر ما در مورد اینکه «اعداد روی لاستیک خودرو نشانه چیست؟» و همچنین «۱۰ تا از بهترین کراس اوورهای چینی » را هم مطالعه کنید.
حالا که متوجه شدید ترموستات خودرو چیست و چگونه کار می‌کند، باید مجددا تاکید کنیم که این قطعه مهم و ارزان نقش اساسی در عملکرد بهینه موتور خودرو دارد و اگر ترموستات به خوبی عمل نکند، می‌تواند موجب افزایش شدید دمای موتور و درنتیجه آسیب رسیدن به قطعات حساسی مثل یاتاقان‌ها، میل سوپاپ، رینگ و پیستون، میل لنگ و... شود.
همچنین اگر ترموستات باز بماند، دمای موتور به حد مطلوب نمی‌رسد و میزان سیالیت روغن موتور پایین‌تر از حد استاندارد باقی خواهد ماند. در این شرایط عملیات روانکاری قطعات حساسی مثل پیستون‌ها، یاتاقان‌ها، میل لنگ و میل سوپاپ به خوبی انجام نمی‌شود و بار اضافی اعمال شده روی موتور، موجب می‌شود تا در بلند مدت آسیب‌های جدی به رینگ و پیستون‌ها، یاتاقان‌ها و... برسد. بنابراین توصیه اکید می‌کنیم که به ترموستات خودرو به عنوان یک قطعه مصرفی نگاه کرده و هر دو سال یکبار آن را با نمونه اورجینال و نو تعویض کنید.
