تهران بار دیگر در محاصره آلاینده‌ها قرار گرفته است. با افزایش شاخص آلودگی هوا و رسیدن آن به سطوح ناسالم برای تمامی گروه‌ها، کارگروه اضطرار آلودگی هوای استان تهران تصمیمات سخت‌گیرانه‌ای را برای مدیریت تردد خودروها اتخاذ کرده است. در همین راستا، پلیس راهور تهران بزرگ به عنوان بازوی اجرایی این مصوبات، از اعمال محدودیت‌های ویژه ترافیکی خبر داده است. این تدابیر که با هدف کاهش غلظت آلاینده‌ها و حفظ سلامت شهروندان اجرایی می‌شود، شامل گسترش محدوده طرح زوج و فرد به کل سطح شهر (از درب منازل) و تشدید برخورد با خودروهای فاقد استاندارد فنی است. در این گزارش تحلیلی، به بررسی جزئیات این طرح، جریمه‌های در نظر گرفته شده و رویکرد فنی پلیس در برخورد با خودروهای آلاینده می‌پردازیم.
جزئیات اجرایی محدودیت‌های ترافیکی و ممنوعیت فروش طرح روزانه
طبق اعلام رسمی سردار سید ابوالفضل موسوی‌پور، رئیس پلیس راهور تهران بزرگ، و پیرو مصوبات فوری کارگروه اضطرار آلودگی هوا، الگوی ترافیکی شهر تهران از روز اول آذرماه دستخوش تغییرات اضطراری شده است. بر اساس این ابلاغیه، طرح زوج و فرد که پیش از این تنها در محدوده‌های مشخصی از هسته مرکزی شهر اجرا می‌شد، اکنون به وسعت کل کلان‌شهر تهران تعمیم یافته است. اصطلاح «از درب منازل» به این معناست که معیار مجاز بودن تردد خودروها، دیگر عبور از دوربین‌های محدوده کاهش آلودگی هوا نیست، بلکه به محض خروج خودرو از پارکینگ منزل در هر نقطه‌ای از شهر، پلاک خودرو باید با روز هفته (زوج یا فرد بودن تاریخ) مطابقت داشته باشد.
زمان‌بندی دقیق و دامنه جغرافیایی طرح
این محدودیت‌ها از روز پنج‌شنبه یکم آذرماه آغاز شده و طبق برنامه اعلامی تا پایان روز چهارشنبه پنجم آذرماه ادامه خواهد داشت. این بازه زمانی نشان‌دهنده پیش‌بینی پایداری جوی و عدم وزش باد مؤثر در پایتخت است که انباشت آلاینده‌ها را تشدید می‌کند. بنابراین، تمامی مالکان خودروهای شخصی باید توجه داشته باشند که در روزهای زوج، تنها خودروهای دارای پلاک زوج (که آخرین رقم سمت راست پلاک آن‌ها اعداد ۲، ۴، ۶، ۸ است) و در روزهای فرد، تنها خودروهای پلاک فرد (که آخرین رقم آن‌ها ۱، ۳، ۵، ۷، ۹ است) اجازه تردد در سطح معابر شهر تهران را خواهند داشت. این قانون شامل تمامی بزرگراه‌ها، خیابان‌های اصلی و معابر فرعی در تمام مناطق ۲۲ گانه شهرداری تهران می‌شود.
اعمال قانون ۲۰۰ هزار تومانی و مکانیزم‌های نظارتی پلیس
یکی از بخش‌های کلیدی این خبر، تعیین نرخ جریمه برای متخلفان است. پلیس راهور تهران بزرگ به صراحت اعلام کرده است که با هرگونه تردد غیرمجاز در این بازه زمانی برخورد قانونی صورت خواهد گرفت. مبلغ جریمه برای خودروهایی که بدون توجه به رقم آخر پلاک خود در روز مخالف وارد خیابان شوند، ۲۰۰ هزار تومان تعیین شده است. این اعمال قانون هم از طریق دوربین‌های نظارتی هوشمند در سطح شهر و هم توسط افسران گشتی پلیس راهور انجام خواهد پذیرفت. نکته حائز اهمیت این است که جریمه مذکور می‌تواند در صورت تداوم تخلف در مسیرهای مختلف، توسط دوربین‌های متعدد ثبت شود که هزینه سنگینی را برای رانندگان بی‌توجه به همراه خواهد داشت.
توقف فروش مجوزهای روزانه توسط شهرداری
همگام با اجرای طرح از درب منازل، یکی دیگر از گلوگاه‌های ورود خودرو به شهر نیز بسته شده است. سردار موسوی‌پور تأکید کرده است که در این بازه زمانی (یکم تا پنجم آذر)، شهرداری تهران مجاز به فروش مجوزهای روزانه طرح ترافیک نخواهد بود. این تصمیم بدین معناست که حتی اگر راننده‌ای قصد داشته باشد با پرداخت هزینه، مجوز ورود به محدوده طرح ترافیک را خریداری کند، سامانه تهران من و سایر درگاه‌های فروش بسته خواهند بود. هدف از این اقدام، جلوگیری از هرگونه روزنه‌ای برای افزایش بار ترافیکی و تشویق شهروندان به استفاده از ناوگان حمل‌ونقل عمومی در روزهای بحرانی آلودگی هوا است.
برخورد فنی با خودروهای دودزا و ابطال آنی معاینه فنی
از منظر فنی و خودرویی، شاید مهم‌ترین بخش هشدارهای رئیس پلیس راهور تهران، مربوط به وضعیت فنی خودروها باشد. آلودگی هوای تهران تنها ناشی از حجم ترافیک نیست، بلکه احتراق ناقص و آلایندگی خودروهای فرسوده یا معیوب، سهم عمده‌ای در تولید ذرات معلق و گازهای سمی دارد. در همین راستا، پلیس راهور دستور کار ویژه‌ای برای شناسایی و توقیف خودروهای دودزا دریافت کرده است. خودروهای دودزا، فارغ از اینکه پلاکشان با روز هفته مطابقت داشته باشد یا خیر، در صورت مشاهده توسط پلیس متوقف خواهند شد.
تشدید نظارت بر کاتالیست و سیستم سوخت‌رسانی
سردار موسوی‌پور تصریح کرده است که برخورد با وسایل نقلیه دودزا «جدی و بدون اغماض» خواهد بود. نکته بسیار مهم حقوقی و فنی در این بخش، اختیار پلیس برای ابطال برگه معاینه فنی است. چنانچه خودرویی دارای برگه معاینه فنی معتبر باشد اما در عمل دودزا تشخیص داده شود (مشاهده دود آبی یا سیاه از اگزوز که نشان‌دهنده روغن‌سوزی یا خام‌سوزی شدید است)، پلیس بلافاصله اقدام به ابطال سیستمی معاینه فنی آن خودرو خواهد کرد. مالک چنین خودرویی نه تنها جریمه می‌شود، بلکه موظف است پس از تعمیر اساسی موتور و سیستم اگزوز، مجدداً برای دریافت معاینه فنی اقدام کند. این رویکرد نشان‌دهنده تمرکز پلیس بر روی «آلایندگی محرز» به جای اکتفا به اسناد کاغذی است و هشداری جدی برای دارندگان خودروهای فرسوده، کاربراتوری و یا خودروهایی است که کاتالیست آن‌ها حذف شده است.
