پرونده واردات خودرو برای ایثارگران و جانبازان مشمول، پس از سالها کشوقوسهای قانونی و موانع اجرایی، سرانجام به ایستگاه پایانی خود نزدیک شده است. موضوعی که در دو قانون بودجه سنواتی کشور به صراحت ذکر شده بود اما در مقام اجرا با چالشهای ارزی و فنی متعددی روبرو بود، اکنون با تغییر رویکرد اجرایی و هماهنگی میاندستگاهی، شتابی محسوس گرفته است. بر اساس آخرین گزارشهای رسمی بنیاد شهید و امور ایثارگران، گره کور واردات خودرو برای این قشر باز شده و آمارها نشاندهنده تحقق بیش از ۹۰ درصدی وعدههاست. این تحول نه تنها برای جامعه ایثارگری، بلکه به عنوان سیگنالی مثبت برای کلیت بازار خودروهای وارداتی در ایران محسوب میشود.
در تازهترین تحولات، سعید اوحدی، رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران، ضمن تشریح جزئیات دقیق فرآیند واردات، از ورود حجم قابل توجهی از خودروها به مبادی گمرکی و تحویل بخش عمدهای از آنها به متقاضیان خبر داده است. این گزارش تحلیلی به بررسی ابعاد فنی، آماری و اجرایی این پروژه ملی و همچنین وضعیت متقاضیانی که از ثبتنام جا ماندهاند، میپردازد.
وضعیت آماری واردات؛ از تخصیص ارز تا ترخیص گمرکی
بررسی دادههای اعلام شده نشان میدهد که فرآیند واردات خودرو جانبازان از مرحله «سیاستگذاری» عبور کرده و وارد فاز «عملیاتی نهایی» شده است. طبق آمارهای رسمی، از مجموع جانبازان واجد شرایط که مشمول قانون واردات خودرو بودهاند، ۹۴ درصد اقدام به ثبتنام در سامانه یکپارچه و مبادی مربوطه کردهاند. این نرخ مشارکت بالا نشاندهنده نیاز انباشته و تقاضای واقعی در این بخش است. نکته حائز اهمیت در این میان، بحث تأمین منابع ارزی است که همواره به عنوان پاشنه آشیل واردات خودرو در ایران شناخته میشد. با این حال، گزارشها حاکی از آن است که بیش از ۹۰ درصد تخصیص ارز مورد نیاز برای این خودروها تا این لحظه توسط بانک مرکزی صورت پذیرفته است که رکوردی قابل توجه در فرآیندهای ارزی سال جاری محسوب میشود.
تحقق وعده واردات خودرو جانبازان جزئیات تحویل و لجستیک خودروها
در بخش لجستیک و تحویل فیزیکی، آمارها شفافیت بیشتری از وضعیت میدانی ارائه میدهند. تاکنون ۱۳ هزار دستگاه خودرو یا به طور کامل به مالکان تحویل داده شده و یا در گمرکات کشور مراحل نهایی ترخیص را طی میکنند و آماده تحویل هستند. علاوه بر این، ۶ هزار دستگاه خودرو دیگر نیز در حال حمل (On Transit) به سمت بنادر ایران هستند. مجموع این ارقام نشان میدهد که پرونده بخش اعظم خودروهای ثبتنامی تا پایان آذرماه بسته خواهد شد. تجمیع این اعداد (۱۳ هزار خودروی موجود و ۶ هزار خودروی در راه) نشان میدهد که بازار خودروی ایران در بازه زمانی کوتاهی پذیرای حدود ۱۹ هزار دستگاه خودروی وارداتی باکیفیت خواهد بود که میتواند شوک مثبتی به عرضه خودروهای خارجی وارد کند.
مکانیزم اجرایی و رفع موانع بروکراتیک
یکی از دلایل اصلی تسریع در روند واردات خودرو جانبازان در دوره اخیر، تغییر در مدل مدیریتی و نظارتی این پروژه بوده است. بر خلاف گذشته که ناهماهنگی بین دستگاهها منجر به توقف طولانیمدت خودروها در گمرک یا عدم تخصیص ارز میشد، تشکیل کارگروههای تخصصی هفتگی با عنوان «اتاق خودرو» در بنیاد شهید، نقش کاتالیزور را ایفا کرده است. در این فرآیند، بنیاد شهید صرفاً وظیفه احراز هویت و اعلام اسامی واجدین شرایط به وزارت صمت را بر عهده داشته و سایر مراحل فنی و اجرایی با مشارکت مستقیم بانک مرکزی (تأمین ارز)، سازمان ملی استاندارد (تاییدیه فنی)، سازمان حفاظت محیط زیست (مجوزهای آلایندگی)، پلیس راهور (شمارهگذاری) و گمرک جمهوری اسلامی ایران پیگیری شده است.
نقش تعاملات بیندستگاهی در دولت چهاردهم
نکته قابل تامل در این گزارش، اشاره به رکود اجرایی در دو سال گذشته علیرغم وجود مصوبات قانونی است. به گفته مقامات مسئول، این فرآیند که در هشت ماه ابتدایی دولت چهاردهم شتاب گرفته، حاصل یک توافق نانوشته اما موثر بین نهادهای اقتصادی و اجرایی کشور است. همکاری وزارت صمت در ثبت سفارشها و انعطاف بانک مرکزی در اولویتدهی به تخصیص ارز این خودروها، نشان میدهد که اراده حاکمیتی بر حلوفصل این پرونده معوقه قرار گرفته است. کاهش بروکراسی اداری و تجمیع مجوزها در جلسات هفتگی باعث شد تا فرآیندی که معمولاً ماهها به طول میانجامید، در بازه زمانی فشردهتری نهایی شود.
عبور ۱۳ هزار خودرو از سد گمرک و آغاز فراخوان جاماندگان فراخوان جاماندگان و چشمانداز بازار
با وجود پیشرفت ۹۰ درصدی پروژه، همچنان بخشی از جانبازان واجد شرایط به دلایل مختلف موفق به ثبتنام در مهلتهای قانونی نشده بودند. برای جلوگیری از تضییع حقوق این گروه، بنیاد شهید اقدام به ارسال پیامکهای شخصیسازی شده برای «جاماندگان» کرده است. این فراخوان که از دو هفته پیش آغاز شده، آخرین فرصت برای ورود به لیست واردات خودرو محسوب میشود. این اقدام نشاندهنده رویکرد فراگیر طرح است تا تمامی مشمولان بتوانند از امتیاز قانونی خود بهرهمند شوند. انتظار میرود با تکمیل ثبتنام جاماندگان، آمار نهایی خودروهای وارداتی در این بخش افزایش جزئی داشته باشد.
تأثیر ورود خودروهای جانبازان بر بازار آزاد
اگرچه هدف اصلی این طرح تکریم ایثارگران و تامین نیازهای حرکتی آنان است، اما نمیتوان از تأثیرات ثانویه آن بر بازار خودروی کشور چشمپوشی کرد. ورود حدود ۲۰ هزار دستگاه خودروی وارداتی (که اغلب از برندهای معتبر اروپایی و آسیایی و در کلاسهای فنی بالا هستند) میتواند انحصار قیمتی موجود در بخش خودروهای لوکس و پریمیوم بازار را بشکند. عرضه این حجم از خودرو در یک بازه زمانی محدود (پایان پاییز)، میتواند حباب قیمتی خودروهای خارجی قدیمی موجود در بازار را تخلیه کرده و معیارهای قیمتگذاری را به سمت واقعیتهای جهانی نزدیکتر کند. بنابراین، تکمیل این پروژه نه تنها یک دستاورد برای بنیاد شهید، بلکه خبری خوش برای کلیت بازار خودرو و مصرفکنندگان نهایی خواهد بود که منتظر تعدیل قیمتها در بازار خودروهای وارداتی هستند.
