عرضه بنزین سوپر وارداتی که مدتی است به یکی از مباحث داغ حوزه انرژی و خودرو در کشور تبدیل شده، اکنون وارد فاز اجرایی و عملیاتی جدیدی شده است. بر اساس جدیدترین آمارهای اعلام شده از سوی شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران، روند واردات و توزیع این سوخت با استاندارد بینالمللی آغاز شده و آمارها نشاندهنده استقبال اولیه متقاضیان در پایتخت است. این طرح که با هدف پاسخگویی به نیاز خودروهای مدرن و مدیریت سبد سوخت کشور اجرایی شده، قرار است به تدریج در سایر کلانشهرها نیز گسترش یابد. در تازهترین تحولات، مدیر بازرگانی شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی از حجم واردات قابلتوجه و همچنین آغاز عرضه در استان اصفهان خبر داده است که نشاندهنده عزم جدی برای تداوم این طرح است.
آمار رسمی واردات و وضعیت فروش در تهران
با گذشت مدت کوتاهی از آغاز طرح عرضه بنزین سوپر با قیمت غیر یارانهای، آمارهای رسمی نشاندهنده ورود محمولههای قابلتوجهی از این سوخت به کشور است. طبق اعلام رسمی مقامات مسئول در شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی، حجم واردات بنزین سوپر تاکنون به عددی نزدیک به ۱۰ میلیون لیتر رسیده است. این میزان واردات نشاندهنده برنامهریزی برای ایجاد یک ذخیره استراتژیک جهت جلوگیری از قطع عرضه در ابتدای طرح است. از سوی دیگر، میزان فروش در تهران به عنوان اولین بازار هدف، مورد ارزیابی قرار گرفته است.
مدیر بازرگانی شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی در خصوص آخرین وضعیت فروش در پایتخت توضیح داد که تاکنون رقمی در حدود ۳۰ هزار لیتر بنزین سوپر در جایگاههای منتخب تهران به فروش رسیده است. این آمار در حالی ثبت شده که هنوز تبلیغات گسترده محیطی یا رسانهای برای اطلاعرسانی به عموم مردم صورت نگرفته و طرح در مراحل ابتدایی خود قرار دارد. با این حال، ارزیابیها حاکی از آن است که صاحبان خودروهای نیازمند به سوخت با اکتان بالا، به سرعت نسبت به این عرضه واکنش نشان دادهاند.
تاکنون به طور تقریبی ۱۰ میلیون لیتر وارد و ۳۰ هزار لیتر در تهران بفروش رفته است. با وجودی که هنوز تبلیغات صورت نگرفته و شرایط پایدار نشده؛ استقبال خوب بوده است.
این استقبال اولیه با وجود عدم پایداری کامل شرایط توزیع، سیگنال مثبتی برای مجریان طرح محسوب میشود تا با اطمینان بیشتری نسبت به گسترش شبکه توزیع اقدام کنند. وجود ۱۰ میلیون لیتر ذخیره وارداتی نیز این اطمینان را ایجاد میکند که در کوتاهمدت مشکلی از بابت تأمین نیاز متقاضیان وجود نخواهد داشت.
آغاز عرضه بنزین سوپر در اصفهان و توسعه شبکه توزیع
یکی از مهمترین بخشهای خبر جدید، خروج انحصار عرضه بنزین سوپر وارداتی از تهران و آغاز توزیع آن در سایر استانهای صنعتی و پرتقاضا است. طبق برنامهریزیهای انجام شده، استان اصفهان به عنوان دومین مقصد اصلی برای عرضه بنزین سوپر انتخاب شده است. مدیر بازرگانی شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی اعلام کرد که عرضه این فرآورده در استان اصفهان از امروز به صورت رسمی کلید خورده است. این اقدام گامی مهم در جهت عدالت توزیعی و دسترسی مالکان خودرو در سایر نقاط کشور به سوخت باکیفیت محسوب میشود.
ظرفیتسنجی و نحوه توزیع در اصفهان
در مرحله نخست اجرای این طرح در اصفهان، یک مخزن با ظرفیت ۳۰ هزار لیتر از بنزین سوپر پر شده و آماده تحویل به مشتریان است. این ظرفیت اولیه به عنوان یک محک برای سنجش میزان تقاضا در نظر گرفته شده است. مقامات مسئول تأکید کردهاند که میزان عرضه در این استان کاملاً وابسته به میزان فروش و استقبال مردم خواهد بود. مکانیزم عرضه به گونهای طراحی شده که در صورت اتمام این مخزن و وجود تقاضای مداوم، بلافاصله نسبت به شارژ مجدد و افزایش ظرفیت اقدام خواهد شد.
فعلا یک مخزن ۳۰ هزار لیتری از بنزین سوپر پُر شده و میزان آن بستگی به فروش افزایش خواهد یافت، اگر بازار رونق بگیرد محدودیتی برای تامین و توزیع وجود ندارد.
این رویکرد نشان میدهد که شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی محدودیتی در تأمین سوخت ندارد و تنها عامل تعیینکننده برای ادامه و گسترش عرضه در اصفهان و سایر شهرها، کشش بازار و درخواست مصرفکنندگان نهایی خواهد بود.
چشمانداز ملی و پوشش سراسری شهرها
برنامه بلندمدت شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی، محدود به تهران و اصفهان نیست. بر اساس اظهارات حمید حبیبی، شبکه توزیع بنزین سوپر پتانسیل پوشش کل جغرافیای ایران را دارد. شرط اصلی برای تحقق این پوشش سراسری، وجود تقاضای واقعی در بازار است. این بدان معناست که اگر در شهرهای دیگر نیز استقبال مشابه تهران مشاهده شود، زیرساختهای لازم برای ارسال و توزیع سوخت فراهم خواهد شد. این سیاست، عرضه را از حالت دستوری خارج کرده و آن را به یک فرآیند مبتنی بر تقاضا (Demand-Driven) تبدیل میکند.
مدیر بازرگانی شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی تأکید کرد که شبکه توزیع آمادگی کامل دارد تا در صورت وجود مشتری، این فرآورده را در تمامی شهرهای کشور عرضه کند. این موضوع برای دارندگان خودروهای توربوشارژ و وارداتی در شهرستانها که پیش از این برای تأمین سوخت مناسب با چالشهای جدی مواجه بودند، خبری امیدوارکننده است. با توجه به واردات ۱۰ میلیون لیتری، به نظر میرسد پشتوانه لجستیکی برای این گسترش شبکه تا حد زیادی فراهم شده است.
مکانیزم قیمتگذاری شناور و متغیرهای ارزی
یکی از چالشبرانگیزترین و در عین حال شفافترین بخشهای این طرح، نحوه قیمتگذاری بنزین سوپر وارداتی است. برخلاف بنزین معمولی و سوپر یارانهای که در سالهای گذشته با نرخ ثابت عرضه میشدند، قیمت این محمولههای وارداتی کاملاً متغیر و شناور است. مقامات مسئول به صراحت اعلام کردهاند که قیمتگذاری بر اساس هزینههای تمامشده واردات و نرخهای بینالمللی انجام میشود و هیچگونه یارانه دولتی به آن تعلق نمیگیرد.
شاخص اصلی در تعیین قیمت نهایی برای مصرفکننده، نرخ فوب خلیجفارس (FOB) است. علاوه بر این نرخ پایه، هزینههای جانبی دیگری نظیر حملونقل، بیمه، حق تبخیر و کارمزد توزیع نیز به قیمت افزوده میشود. نکته قابل تأمل در اظهارات مدیر بازرگانی شرکت ملی پخش، اشاره به امکان کاهش قیمتهاست. وی تصریح کرد که تغییر قیمت لزوماً به معنای افزایش آن نیست و اگر نرخ جهانی نفت و فرآوردهها در خلیجفارس کاهش یابد یا نرخ ارز مؤثر در واردات تعدیل شود، قیمت نهایی برای مصرفکننده ایرانی نیز کاهش خواهد یافت.
اگر نرخ واردات تغییر کند نرخ بنزین سوپر وارداتی نیز تغییر خواهد کرد البته به این معنا نیست که قیمتها فقط افزایشی باشد، بستگی به نرخ فوب خلیجفارس و قیمتی که خریدار و توزیعکننده دارد، احتمال کاهش هم وجود دارد.
این اظهارات نشان میدهد که خریداران بنزین سوپر باید آمادگی نوسانات قیمت را داشته باشند و قیمت این حامل انرژی مستقیماً به تحولات بازار جهانی انرژی و بازار ارز گره خورده است.
جزئیات طرح آزمایشی و مدت زمان اجرا
وزارت نفت برای اطمینان از صحت عملکرد چرخه واردات تا توزیع و همچنین سنجش دقیق رفتار مصرفکننده، این پروژه را در قالب یک طرح آزمایشی تعریف کرده است. طبق شیوهنامهای که از سوی وزارت نفت ابلاغ شده، عرضه بنزین سوپر با قیمت آزاد فعلاً برای یک دوره ۶ ماهه به صورت آزمایشی اجرا میشود. این بازه زمانی به سیاستگذاران اجازه میدهد تا چالشهای لجستیکی، مالی و فنی طرح را شناسایی و برطرف کنند.
در صورتی که در پایان این دوره ششماه، تقاضا همچنان افزایشی باشد و طرح توجیه اقتصادی خود را برای بخش خصوصی و واردکنندگان حفظ کند، میزان واردات و شبکه توزیع گسترش خواهد یافت. در واقع، تداوم این طرح پس از شش ماه، مشروط به موفقیتآمیز بودن این فاز پایلوت و استقبال پایدار مالکان خودروها است. تصریح بر واژه "آزمایشی" نشاندهنده احتیاط وزارت نفت در اجرای طرحی است که مستقیماً با آزادسازی قیمتها در بخشی از سبد سوخت مرتبط است.
تأثیر عرضه بنزین سوپر بر مصرف بنزین معمولی
یکی از اهداف جانبی اما مهم این طرح، مدیریت مصرف بنزین معمولی در کشور است. با ورود خودروهای جدید وارداتی و مونتاژی که اغلب مجهز به موتورهای توربوشارژ (Turbocharged) و پاشش مستقیم سوخت (GDI) هستند، نیاز فنی به سوخت با عدد اکتان بالا افزایش یافته است. استفاده از بنزین معمولی در این خودروها نه تنها به موتور آسیب میزند، بلکه باعث افزایش مصرف سوخت نیز میشود.
مدیر بازرگانی شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی در تحلیل خود از تأثیر این طرح بر بازار سوخت، پیشبینی کرد که با مرور زمان، بخشی از تقاضای بنزین معمولی کاسته خواهد شد. علت این امر، تغییر الگوی مصرف دارندگان خودروهای مدلبالا و خارجی است. این گروه از مصرفکنندگان که خودروهایشان بر مبنای بنزین سوپر طراحی شده است، با دسترسی به سوخت استاندارد، از صف متقاضیان بنزین معمولی خارج شده و به سمت بنزین سوپر سوق پیدا میکنند. این جابجایی تقاضا میتواند تا حدی فشار را از روی شبکه تولید و توزیع بنزین معمولی که با ناترازی مواجه است، بردارد.
گزارش میدانی: قیمت و حجم فروش بخش خصوصی
در کنار آمارهای کلی دولتی، بررسیهای میدانی از عملکرد بخش خصوصی که وظیفه توزیع نهایی را بر عهده دارد، جزئیات دقیقتری از قیمت و حجم استقبال را آشکار میکند. طبق پیگیریهای انجام شده از یک شرکت بخش خصوصی که مسئولیت توزیع بنزین سوپر را از طریق خودروهای سوخترسان سیار بر عهده دارد، دادههای قابلتوجهی از منطقه سعادتآباد تهران به دست آمده است.
بر اساس این گزارش میدانی، تنها طی بازه زمانی ۵ روزه (از بعدازظهر پنجشنبه تا صبح روز گذشته)، حجم فروشی معادل ۱۴ هزار و ۴۰۰ لیتر بنزین سوپر توسط این واحد سیار ثبت شده است. این رقم برای یک نقطه عرضه محدود، عدد قابلتوجهی است و عطش بازار برای سوخت باکیفیت را نشان میدهد.
نکته حائز اهمیت دیگر، قیمت نهایی عرضه شده به مشتری است. در این بازه زمانی، بنزین سوپر با احتساب تمامی هزینههای سربار شامل کرایه حمل، حق تبخیر و کارمزد بورس، با نرخ ۸۳ هزار و ۷۰۰ تومان در هر لیتر به فروش رسیده است. این قیمت که بر اساس فرمول شناور محاسبه شده، معیاری واقعی از هزینه تمامشده سوخت بدون یارانه در شرایط فعلی اقتصاد ایران است. شفافیت در اعلام این قیمت و اجزای تشکیلدهنده آن، به مصرفکنندگان کمک میکند تا با آگاهی کامل نسبت به انتخاب نوع سوخت خود اقدام کنند.
