منحصر از وجود یا عدم وجود یک مدل بخصوص در ایران و همچنین خارج کردن فاکتورهای مالی از معادله، زیباترین، سنگین‌ترین، رادیکال‌ترین و منحصر به فردترین مدل ساخته شده برند مرسدس بنز در تاریخ صنعت خودروسازی چیست؟
اگر این مقاله پرسش‌نامه‌ای امتحانی در یکی از کلاس‌های محصول شناسی صنعت خودرو باشد، این پرسش بدون شک بارم 20 نمره‌ای را با خود به همراه خواهد داشت و در نتیجه پاسخ به آن نیازمند تفکر عمیق و در نظر گرفتن همه فاکتورهایی است که یک خودروشناس باید در ذهن خود لحاظ کند. زیبایی موضوعی کاملاً سلیقه‌ای است اما اگر قراربود نگارنده این مقاله به عنوان طراح سوال، خود شخصاً اول از همه به این پرسش پاسخ دهد، بدون شک بحث بر سر انتخاب بین یکی از دو مدل C126 یا R129 بود.
پیش از آن که این پاسخ را قضاوت کنید لازم است تاکید کنم که خیر، اسطوره‌سازی W140، محبوبیت R107، جلال W220، متانت W113 و مخصوصاً جاودانگی W198 300SL افسانه‌ای را از یاد نبرده‌ام. هریک از مدلهای عنوان شده در دوران ظهور خود در خط تولید مرسدس بنز تغییرات و تحولات اساسی ایجاد کرده‌اند اما به عقیده نگارنده، دو مدل C126 (نسخه کوپه کلاس S/W126) و R129، از دیدگاه طراحی و زیبایی شناختی، ترکیب بسیار ایده‌آلی از وقار، متانت، لوکس‌گرایی و عملکرد محوری را در خود گرد آوردند. ترکیبی که شاید در هیچ یک از سایر محصولات تاریخ برند مرسدس بنز تا به امروز تکرار نشده باشد. جالب آن که هر دو خودرو ساخته و پرداخته ایده‌های خالق جدید زبان طراحی و البته سرطراح باسابقه شرکت مرسدس بنز در دوران کلاسیک، برونو ساکو هستند.
آنچه در ادامه این مقاله از خودروبانک می‌خوانید، آشنایی با پلتفرم محبوب R129، چهارمین نسل از سری محبوب خودروهای اسپرت لوکس دو نفره سقف تاشو مرسدس بنز (مدل 1991) است که بین سال‌های 1989 تا 2002 بر خط تولید قرار گرفت تا یکی از زیباترین‌های این برند آلمانی را قلم بزند.
نسل جدید SL
چهارمین نسل SL تنها دو سال پیشتر از حضور کلاس S جدید (W140) به بازار معرفی شد. نسل چهارم SL که با کد فنی R129 شناخته می‌شود بر سینی کف کوتاه شده پلتفرم W124 شکل گرفت و از این رو ابعادی برابر با 4470×1811×1288 میلی‌متر دارد که با توجه به سال و مدل تولیدی می‌توانند با یکدیگر اندکی تفاوت داشته باشند. R129 جانشین نسل پیشین کلاس SL با کد شناسایی R/C107 شد که پیشتر از سوی فردریش گایگر طراحی شده بود. R/C107 الهام بخش نسخه کلاس S تولیدی همان دوران (W116) بود و داستان برای R129 که الهام بخش W140 شد نیز به همین صورت بود. تفاوت عمده در ساختار R129 آنجا است که بر خلاف نسل پیشین خود، تنها در فرمت 2 نفره رودستر (Roadster/سقف تاشو) طراحی شد و هرگز در فرمت 2+2 مانند C107 به تولید نرسید. همچنین نکته جالب در مورد ساختار R129 آن است که این خودرو به سقف تاشو پارچه‌ای با مکانیزم باز و بسته شدن الکتروهیدرولیک (الکتریکی-هیدرولیکی) مجهز بود اما در عین حال به همراه یک سقف ثابت فلزی به مشتریان عرضه می‌شد که برای نصب آن بر روی خودرو لازم بود تا ابتدا سقف پارچه‌ای را بصورت اتوماتیک در صندوق عقب خودرو تاه و سپس شخصاً اقدام به نصب سقف فلزی بر روی خودرو کنید.
از دیدگاه طراحی خارجی R129 المان‌های طراحی کلاس SL را فریاد می‌زند با این تفاوت که R129 در مقایسه با نسل پیشین خود بسیار جسورتر، مدرن‌تر و چالاک‌تر جلوه میکرد که مهم‌ترین و بزرگ‌ترین قدمی بود که در تغییر زبان طراحی مرسدس بنز از دوران تغییر مدیریت بخش طراحی این شرکت از فردریش گایگر به برونو ساکو برداشته شد. از این رو شباهت‌های ظاهری و سنتی بسیار زیادی به R/C107 دارد که مهم‌ترین آن‌ها شباهت بی‌مانند نمای جانبی، جلوپنجره و طراحی چراغ‌های جلو و عقب است. R129 در طی سال‌های تولید دچار تغییرات عمده و جزئی بسیار شد و از این رو برای شناسایی مدل دقیق هر یک از آن‌ها باید به این تغییرات آشنا بود. عمده‌ترین فیس‌لیفت انجام شده در R129 در سال 1997 اجرا شد که شدیدترین تفاوت‌های ظاهری اعمال شده در این فیس‌لیفت استفاده از سپرهای جدید، چراغ‌های جلو و عقب تغییر یافته اما دنبال‌کننده اصول طراحی مرسدس بنز، شکاف‌های تغییر یافته پشت چرخ‌های جلو و استفاده از ریم‌های بزرگ‌تر بود.
آنچه در R129 مورد معرفی این مقاله مورد توجه است، استفاده از چراغ‌های جلو و عقب به اصطلاح مدل بالایی (بعد از فیس‌لیفت) به جای چراغ‌های استاندارد است که هرچند از اصالت خودرو می‌کاهد اما بدون شک ارتقاء ظاهری مهمی به شمار می‌آید. چراغ‌های عقب R129 های تولید شده تا سال 1996 همانند سایر مرسدس بنز های آن دوران از نوع کرکره‌ای سه شیار بود اما در نمونه‌های پس از فیس‌لیفت با پهن‌تر شدن ضخامت کرکره‌ها تعداد شیارها به دو عدد کاهش یافت که شاید تفاوت مهمی به نظر نرسد اما زیبایی بیشتر آن به سرعت به چشم می‌آید. چراغ‌های جلو نیز روایت مشابهی را به دنبال دارند. در نمونه‌های پس از فیس‌لیفت لنز چراغ‌های هاشور خورده و مات با لنزهای شفاف جایگزین شد که جلوه زیباتری به خودرو می‌بخشید.
نمای داخلی نیز همانند W140 بسیار سنگین و نمایشگر نسل نوین محصولات مرسدس بنز در آن زمان بود که از ادغام پلاستیک فشرده و چوب در بخش‌های مختلف تشکیل می‌شود. خوشبختانه ادوات کنترلی آپشن‌های مختلف داخل کابین و نمایشگرهای پشت غربیلک چهار شاخه فرمان همانند سایر مرسدس بنزهای کلاسیک از پنج نشانگر دوار تشکیل شده است که کاملاً یادآور خط مشی سنتی و دیرینه مرسدس بنز در استفاده از نشانگرهای کاملاً خوانا، زیبا و شکیل است. اما جذاب‌ترین و البته پرحاشیه‌ترین المان طراحی نمای داخلی R129 دقیقاً همانند W140، داشبرد نامتقارن آن است که آن تقارن یا حتی نامتقارنی مورد انتظار درست در وسط داشبورد به کلی بر هم می‌ریزد. اگر با کمی دقت به وسط داشبورد این دو خودرو (R129 و W140) نگاه کنید به سرعت در می‌یابید که دو دریچه تهویه مطبوع قرار گرفته در وسط داشبورد به شکل عجیب و کاملاً نامتقارنی به سمت سرنشین متمایل شده است. شاید این نکته به چشم بسیاری از خودرو دوستان نیاید اما این عدم تقارن در دوران طراحی تقریباً بی‌نقص برونو ساکو در R129 و W140 همانند بمب صدا کرد و هرگز دلیل قانع‌کننده‌ای برای این برهم ریختگی تقارن بیان نشد.
لازم به بیان است که مرسدس بنز در میانه‌های دوران تولید SL اقدام به تغییر شیوه نامگذاری محصولات خود کرد. به این ترتیب که در ابتدای تولید محصولات در ترکیب عدد و حروف به صورت (300SL) به بازار عرضه می‌شدند اما از سال 1994 به بعد این شیوه نامگذاری به ترکیب حروف و عدد تغییر پیدا کرد (SL300) و از آن پس به همین رویه به بازار عرضه شد.
قلب غول
در حالت کلی طیف گسترده‌ای از پیشرانه‌ها در دوران تولید دوازده ساله R129 برای این پلتفرم در نظر گرفته شد که بیشتر آن‌ها با نمونه‌های جدید جایگزین شدند و نمونه‌های قدیمی‌تر با ورود پیشرانه‌های جدید از خط تولید کنار رفتند.
پیشرانه این SL نمونه شش سیلندر خطی 3 لیتری 24 سوپاپ M104 به قدرت 228 اسب بخار در دور 5500 و گشتاور 272 نیوتن‌متر در دور 4000 است که در حقیقت یکی از ضعیف‌ترین پیشرانه‌های ارائه شده مرسدس بنز برای R129 بود. به عبارت بهتر اگر دو پیشرانه M103 (3 لیتری 12 سوپاپ) و نمونه 2.8 لیتری M104 که بعدها به سری پیشرانه‌های ارائه شده R129 اضافه شد را در نظر نگیریم، M104 سه لیتری ضعیف‌ترین پیشرانه‌ای بود که برای این پلتفرم ارائه شد.
از این رو شتاب صفر تا صد کیلومتر بر ساعت این خودرو با پیشرانه M104 برابر با حدود 8 ثانیه و حداکثر سرعت آن معادل 250 کیلومتر بر ساعت عنوان شده است که شاید چندان سریع به نظر نرسد اما نباید وزن 1819 کیلوگرمی این خودرو را از یاد برد.
مرسدس بنز گه گاه نمونه‌های تولید محدود و مناسبتی متنوعی را بر R129 پیاده کرد که از پیشرانه‌های متفاوتی بهره می‌بردند. اگرچه پیشرانه 12 سیلندر 6 لیتری 48 سوپاپ (DOHC/دو میل سوپاپ) با کد شناسایی M120 به قدرت 390 اسب بخار در مدل 600SL/SL600 قدرتمندترین پیشرانه استاندارد عرضه شده برای این پلتفرم به حساب می‌آمد اما برترین پیشرانه استاندارد عرضه شده بر R129 نمونه 24 سوپاپ (DOHC/دو میل سوپاپ) 5 لیتری V8 بود که با کد شناسایی M119 در مدلهای 500SL/SL500 به بازار عرضه می‌شد. این پیشرانه در قدرتمندترین حالت ممکن توان تولید 322 اسب بخار قدرت در دور 550 را داشت که از سوی مطبوعات به عنوان پیشرانه برتر این پلتفرم لقب گرفته بود. اما خاص‌ترین پیشرانه‌های عرضه شده بر این پلتفرم در نمونه‌های تولید محدود شامل پیشرانه‌های دیو پیکر تریم‌های AMG می‌شود که شامل نسخه‌های DOHC V12 تیون شده اتمسفریک (تنفس طبیعی) AMG به حجم‌های 6.0، 7.0، 7.2 و 7.3 لیتر بودند که به ترتیب با کد تجاری SL60، SL70، SL72 و SL73 شناخته می‌شدند و قدرتمندترین آن‌ها (SL73 AMG) توان تولید 518 اسب بخار در دور 550 و 720 نیوتن‌متر گشتاور در دور 4000 را داشت و می‌توانست تنها در 4.5 ثانیه به تندی 100 کیلومتر بر ساعت و سرعت نهایی بیش از 320 کیلومتر بر ساعت دست یابد. در مجموع تیراژ بسیار پایین حدود 300 دستگاه از نسخه‌های AMG این خودرو به تولید رسید که امروزه بالاترین قیمت نمونه‌های R129 را به خود اختصاص می‌دهند.
اگرچه نمونه‌های شش سیلندر 300 و 280 این خودرو به بازار ایالات متحده آمریکا نیز راه یافت اما به دلیل حساسیت آمریکاییها در مقوله قدرت و شتاب، پیشرانه‌های شش سیلندر تنها در بازه زمانی محدودی ارائه شدند و تنها دو پیشرانه V8 و V12 به همراه گیربکس‌های اتوماتیک بود که عمده سفارش‌های R129 در بازار آمریکای شمالی را تشکیل دادند.
در حالت کلی سه گیربکس برای R129 ارائه شد که یک نمونه آن دستی 5 سرعت و دو نمونه دیگر اتوماتیک تیپ ترونیک 4 و 5 سرعت بودند که گیربکس انتخابی با توجه به نوع پیشرانه برای هر مدل بخصوص از R129 در نظر گرفته می‌شد. اما در SL مورد بررسی این مقاله گیربکس از نوع 5 سرعت دستی است.
سیستم تعلیق در نمونه‌های پیش از سال 1995 با نمونه‌های پس از آن اندکی متفاوت است. به همین دلیل مدل 1991 در جلو از سیستم تعلیق مستقل با فنرهای لول و کمک‌های گازی مستقل و در عقب بر مکانیزم پنج لینک (یکی از انواع مکانیزم‌های مولتی لینک) و فنرهای لول و کمک‌های گازی مستقل سوار است. همچنین در تمامی مدلهای R129 از ترمزهای دیسکی در هر چهار چرخ استفاده شده که برای کنترل بهتر خودرو به سیستم ضد قفل ABS مجهز هستند.
مرکز توجه
R129 بنا به دلایل مختلفی در مرکز توجه رسانه‌های خودرویی دوران تولید خود قرار گرفت که یکی از آن‌ها استفاده از کمربند ایمنی قرار گرفته در ساختار صندلی بود که برای اولین بار در جهان اجرا می‌شد. اما مهم‌ترین و بارزترین اتفاق رسانه‌ای پیرامون R129 در مورد شاهزاده دایانا در سال 1991 میلادی در انگلستان است. محبوبیت شاهزاده دایانا در جهان بی‌مسابقه بود و زمانی که او جگوار XJS شخصی خود را فروخت تا با پول آن یک دستگاه R129 500SL قرمز متالیک را بصورت اقساطی خریداری کند، این اتفاق همانند بمب در جهان صدا کرد. انگلیسی ها و بخصوص خانواده سلطنتی بریتانیا حساسیت بسیار زیادی در استفاده از اجناس و کالاهای تولیدی کشورشان داشتند و زمانی که دایانا خودرو انگلیسی خود را در راستای تملک یک جواهر آلمانی فروخت، فشار زیادی از سوی خانواده سلطنتی و مطبوعات بریتانیا به وی وارد آمد که سرآخر او را به ناچار مجبور به فروش 500SL و بازگشت به خودروهای بریتانیایی در سال 1992 کرد. 500SL قرمز متالیک پرنسس دایانا هم اکنون در موزه مرسدس بنز در شهر اشتوتگارت در کنار سایر محصولات بی‌مانند این برند در بازدید عموم قرار دارد.
کلام آخر
R129 یکی از برترین و ماندگارترین آثار هنری تولید شده از سوی مرسدس بنز در طول تاریخ حضور این برند در صنعت خودروسازی جهان است. این خودرو در تیراژ بسیار محدود به کشور وارد شد و دشواری تامین قطعات و هزینه‌های جانبی R129 آن را به خودرویی بدل کرده که هرکسی از پس آن بر نمی‌آید. اگرچه نمونه‌های شش سیلندر R129 درست همانند یک کامارو شش سیلندر، خودرویی پرفورمنس محور، زیبا، خواستنی اما با پیشرانه‌ای نسبتاً ضعیف، نه‌چندان تیز و بز به نظر می‌آید اما همچنان لقب یکی از برترین مرسدس بنز های مدرن کلاسیک تاریخ را با خود یدک می‌کشد. قیمت این خودرو در بازار کشور بیشتر به دلیل محدود بودن تیراژ واردات بسیار بالا است اما باید به خاطر داشته باشید که درصورت داشتن توان تملک یکی از آن‌ها، نگهداری از یک R129 کار بی‌دردسر و کم‌هزینه‌ای نخواهد بود، در هر صورت هر که فیل خواهد، جور هندوستان کشد.
در انتها جا دارد از همکاری مالک محترم خودرو جناب آقای سمیع زمانی جهت تهیه این گزارش کمال تشکر را داشته باشیم.
