بی ام و یکی از موفق‌ترین خودروسازان اروپایی در دو دهه گذشته به شمار می‌آید. هرچند این برند در برابر دو برادر آلمانی دیگر خود یعنی مرسدس بنز و آئودی تقریباً سر به سر به نظر می‌رسد اما این مهم در طول تاریخ خودروسازی این برند همیشه چنان درخشان و باشکوه جلوه نکرده است. برخلاف مرسدس بنز، بی ام و نیز همانند آئودی مدت زمان زیادی را از دست داد تا با ورود به دهه 90 میلادی مسیر جدید خود را یافته و پیشروی در راهی انقلابی‌تر را از سر بگیرد.
با نگاهی به گذشته این خودروساز آلمانی در دهه‌های پیش از 1980 میلادی، به جرات می‌توان گفت که شاهکارهای مهندسی این خودروساز تاثیرگذار به مراتب کمتر و نادرتر از شاهکارهای ساخته شده در دهه‌های جدیدتر بوده است. با این وجود نمی‌توان به گذشته بی ام و سفر کرد و نامی از اولین نسل سری 6 با کد فنی E24 نیاورد. خودرویی که به اعتقاد شخصی نگارنده، به تنهایی سنگ تمام گذاشت و به راحتی می‌تواند لقب برترین و زیباترین سری 6 ارائه شده در تاریخ بی ام و را به خود اختصاص می‌دهد.
آنچه در ادامه این مقاله از خودروبانک می‌خوانید آشنایی با اولین نسل از سری 6 (E24) 633CSi است که در سال 1976 روانه بازار جهانی شد.
طراحی، ختم کلام
تولید سری 6 نسل اول از همان ابتدا به منظور جایگزینی کوپه‌های GT (گرند تورِر/گرند تورینگ) با ابعاد بزرگ‌تر، راحت‌تر و کاربردی‌تر (به عنوان نمونه کوپه سری 5) انجام شد که پیشتر در قالب مدل‌های C/CS با کد شناسایی E9 از سال 1968 تا 1975 صورت گرفته بود. کوپه‌ای کاربردی با طراحی اسپرت دو در و چیدمان 2+2 برای سرنشینان که ویژه رانندگی‌های طولانی مدت به همراه جلوه‌هایی از لاکچری و البته توان فنی درخور توجه به تولید به تولید می‌رسید.
ایده ابتدایی E24 با الهام از مدل E9 3.0 CS به باب لاتز، مدیر ارشد سوئیسی-آمریکایی و قائم مقام وقت بخش فروش محصولات بی ام و (یکی از بزرگ‌ترین مدیران ارشد صنعت خودروسازی جهان با سابقه مدیریت بلند مدت در شرکت‌های بزرگ فورد، کرایسلر و جنرال موتورز که به مدت 3 سال در شرکت باواریایی بی ام و مدیریت کرد) با ساختار سقف کشیده‌تر به منظور سهولت در سوار و پیاده شدن از خودرو، معرفی شد. این ایده در همان ابتدا از سوی لاتز رد شد و در نتیجه سری 6 نسل اول با همان ساختار سقف کوتاه و ظاهر اسپرت‌تر به عنوان اولین نسل از سری جدید 6 به بازار معرفی شد که بین سال‌های 1976 تا 1989 بر خط تولید قرار گرفت.
طراحی اولین سری از نسل 6 با کد شناسایی E24 از سوی پائول بِرَک، طراح فرانسوی با سابقه کاری در سیتروئن، پژو و مرسدس بنز انجام گرفت. بِرَک که پیشتر سابقه خوبی در طراحی طیف گسترده‌ای از محصولات مرسدس بنز در دهه‌های 60 و 70 میلادی از خود به جا گذاشته بود در طراحی اولین نسل سری 6 سنگ تمام گذاشت و ضمن الهام از طراحی سری 5 (E12) و E9، بهبودهای زیادی در طرح ابتدایی ایجاد کرد که نتیجه آن E24 با ابعاد خارجی 4755×1725×1365 میلی متر سوار بر فاصله محورهای 2630 میلی‌متری بود.
E24 با طراحی نسبتاً قوطی کبریتی به همراه انحناهای مکمل، صورت دارای شیب منفی در برگیرنده چهار چراغ گرد و جلوپنجره کلیوی سنتی بی ام و، صندوق کوتاه و کاپوت کشیده، ضمن داشتن ابعادی نسبتاً جمع و جور (طول کمتر از 5 متر) و همراهی ریم‌های اسپرت بسیار زیبای BBS، ظاهری دارد که از هر زاویه بسیار کشیده‌تر از E12 به نظر می‌رسد. فاکتور کشیدگی اتاق در خودروهای کوپه GT آلمانی و مخصوصاً آمریکایی بسیار حیاتی و ضروری است که در ساختار E24 به اندازه‌ای زیبا اجرا شده که از دیدگاه نگارنده به تنهایی خودرویی کامل و بدون نقص است.
نمای داخلی E24 ضمن رعایت فاکتورهای مینیمالیستی دهه 1970 بی ام و، طراحی پیچیده‌تری دارد که آن را به نمای داخلی نسل اول سری 7 (E23) به طراحی شخص پائول برک، نزدیک‌تر می‌سازد. با این حال المان‌های اصلی طراحی نمای داخلی بی ام و نظیر غربالک فرمان 4 نقطه اتصال، کنسول میانی راننده محور (Driver Oriented/داشبورد زاویه‌دار به سمت راننده) مجموعه نشانگرهای بزرگ، ساده و خوانا پشت فرمان شامل سه نشانگر دوار در برگیرنده حجم سوخت موجود در باک و دمای پیشرانه در سمت چپ، سرعت سنج بزرگ در وسط و نشانگر دور موتور در سمت راست می‌شود.
نکته بارز طراحی نمای داخلی هم رنگ بودن تریم‌های داخلی شامل روکش صندلی‌ها و رودری‌ها با رنگ بدنه خودو است که به سبز متالیک اوپال (Opal Green Metallic) یا همان سبز مغز پسته‌ای ویژه محصولات بی ام و مشهور است و زیبایی نمای داخلی را در برابر نمونه‌های معمول به رنگ مشکی مات، دوچندان می‌سازد.
توان فنی، یک قدم رو به عقب
بزرگ‌ترین مشکل خودروسازان اروپایی در دهه های 60 و 70 میلادی (شاید به استثناء مرسدس بنز) مشکل قوای فنی در محصولات ارزشمند بود. به این معنا که معمولاً خودروهای خاص و توانمند اروپایی از دهه‌های پیشتر از 1970 میلادی غالباً به پیشرانه‌هایی مجهز بودند که در دوران تولید در مقیاس جهانی درخور توجه نبودند. متاسفانه E24 نیز از این کمبود مستثنی نبود اما خوشبختانه تمامی E24 های تولید شده در بازه 13 ساله تولید فقط به نمونه‌های شش سیلندر خطی مجهز بودند و اثری از پیشرانه 4 سیلندر (همانند E12 سری 5) در آن‌ها دیده نمی‌شد.
اگرچه پیشرانه‌های شش سیلندر خطی بی ام و در طول تاریخ به ارائه ترکیب قابل قبولی از عملکرد و مصرف سوخت مناسب مشهور بودند، این پیشرانه‌ها تا دهه‌های اخیر با پیشرفت تکنولوژی و ورود سیستم توربوچارجر در ابعاد گسترده، چندان قدرتمند به شمار نمی‌آمدند. طیف گسترده‌ای از سری 6 های نسل اول به پیشرانه شش سیلندر خطی تک میل سوپاپ (SOHC/12 سوپاپ) با کد شناسایی M30 مشترک با نمونه‌های شش سیلندر E12 سری 5 بهره می‌بردند. پیشرانه M30 با تاریخ تولید 27 ساله، پرتیراژترین پیشرانه‌ای بود که برند بی ام و در تاریخ فعالیت خود تا کنون به تولید رسانده است.
پیشرانه M30 با کدها فنی مختلف و حجم‌های متنوع معادل 2.8، 3.0، 3.2 و 3.5 لیتر با سیستم سوخت‌رسانی کاربراتوری و انژکتوری بر E24 عرضه شد. سری 6 نسل اول مورد بررسی خودروبانک مدل 633CSi است که به نمونه 3.2 لیتری E30 با سیستم سوخت‌رسانی انژکتوری به قدرت 197 اسب بخار در دور 5500 و گشتاور 285 نیوتن‌متر در دور 4300 مجهز است. این پیشرانه در نمونه 3.5 لیتری در قدرتمندترین حالت ممکن (635CSi) قادر به تولید 215 اسب بخار در دور 5500 و گشتاور 310 نیوتن‌متر در دور 4000 بود.
پیشرانه‌های دیگری نیز برای E24 در نظر گرفته شد که شامل دو نمونه 3.5 لیتری دو میل سوپاپ (DOHC/24 سوپاپ) با کد شناسایی M90 و M88 می شد که هر دو نمونه‌های ارتقاء یافته پیشرانه M49 به شمار می‌آمدند. پیشرانه 3.5 لیتری دو میل سوپاپ دیگری با کد شناسایی S38 نیز برای E24 ارائه شد که جانشین مستقیم پیشرانه M88 ویژه بازار آمریکای شمالی بود.
E24 سومین خودرو بی ام و و اولین سری 6 بود که با کد M (نمونه‌های ارتقاء یافته بخش M Power بی ام و) به بازار عرضه شد. نمونه‌های M سری 6 نسل اول با کد شناسایی تجاری M535CSi و M6 به بازار عرضه شدند که به یکی از دو پیشرانه M88 یا S38 مجهز بودند. قدرتمندترین E24 M6 ارائه شده از پیشرانه 3.5 لیتری M88 به قدرت 282 اسب بخار و 340 نیوتن‌متر گشتاور بهره می‌برد اما این پیشرانه تنها برای M6 های ویژه بازار اروپا قابل سفارش بود. نمونه صادراتی M6 به بازار آمریکای شمالی از پیشرانه S38 بهره می‌بردند که به منظور عبور از استانداردهای سخت‌گیرانه آلایندگی ایالات متحده آمریکا با اندکی کاهش توان مواجه شد و تنها قادر به تولید 256 اسب بخار و 330 نیوتن‌متر گشتاور بود.
گیربکس‌های ارائه شده در بازه تولید E24 شامل دو نمونه دستی 4 و 5 سرعت گِترَگ و 3 و 4 سرعت اتوماتیک ZF بود. اگرچه گیربکس‌های دستی ارائه شده، مخصوصاً نمونه 5 سرعت، عملکرد اسپرت‌تری برای E24 از کلاس کوپه‌های GT به ارمغان می‌آورند اما باید پذیرفت که پیشرانه‌های به کار رفته در این خودرو جز در نمونه‌های سری M چندان قدرتمند نیستند. از سوی دیگر نمونه‌های سری M در تیراژ بسیار پایین‌تر (مجموع 5855 دستگاه/1677 دستگاه ویژه بازار ایالات متحده آمریکا) و قیمت بسیار بالاتری به فروش می‌رسیدند و هر کسی توان حرکت به سمت نمونه‌های M را نداشت. به همین دلیل E24 آن چنان که باید و شاید در کلاس GT های کوپه قدرتنمایی نکرد چرا که بیشتر نمونه‌های به فروش رفته از نسخه‌های غیر از M بودند.
E24 مجهز به پیشرانه 3.2 لیتری در مدل 633CSi آن را قادر می‌سازد تا در حدود 8 ثانیه از حالت سکون به تندی 100 کیلومتر بر ساعت و در نهایت به حاکثر سرعت 220 کیلومتر بر ساعت دست یابد. شاید این اعداد و ارقام چندان جالب توجه به نظر نرسند اما برای خودرویی از کلاس GT کوپه به وزن 1.5 تا 1.6 تن همچنان قابل احترام است هرچند که بی ام و می‌توانست به منظور ارتقاء عملکرد این خودرو دوست داشتنی پیشرانه‌های V8 را نیز در نظر بگیرد.
سرانجام سری 6، غیبت بزرگ
E24 در پایان تولید در سال 1989 از خط تولید بی ام و خداحافظی کرد و تا سال 2004 و پس از 16 سال غیبت با ورود نسل دوم سری 6 با کد شناسایی فنی E63/E64 به خط تولید بازنگشت. دلیل این غیبت ارائه یک GT کوپه جدید از سوی ب ام با کد شناسایی فنی E31 بود که به عنوان نسخه بزرگ‌تر، لوکس‌تر و قدرتمندتر کوپه GT این خودروساز به شمار می‌آمد که با نام تجاری سری 8 به بازار جهانی معرفی شد.
به دلیل عرضه نسل اول سری 8 درست پس از پایان تولید نسل اول سری 6 اینطور برداشت شد که E31 به منظور جانشینی E24 وارد بازار شده است اما حقیقت آن است که E31 با الهام‌گیری قوی از مدل مفهومی توربو و مدل تولید محدود M1 شرکت بی ام و، ویژه بازار هدف دیگری در کلاس متفاوتی از GT های کوپه به تولید رسیده بود و از نظر فنی هیچ وجه اشتراکی با E24 نداشت.
برخلاف انتظار، استقبال جهانی از E31 با وجود جذابیت و تجهیز به پیشرانه‌های به مراتب توانمندتر V8 و V12 به دلیل قیمت بسیار بالا چندان قابل قبول نبود. از این رو سری 8 نسل اول پس از تولید در بازه 10 ساله (1990-1999) به مدت 19 سال و تا زمان ورود نسل دوم سری 8 (G15) در سال 2018 با خط تولید خداحافظی کرد. اما در غیبت تولید GT های کوپه دوست داشتنی برند بی ام و، این شرکت بیکار نماند و در سال 2004 نسل دوم سری 6 را روانه بازار کرد و با ادامه تولید آن در سه نسل دیگر نشان داد که سری 6 محبوب این بار رفتنی نیست. سری 8 نیز خوشبختانه در سال 2018 بار دیگر به خط تولید بی ام و بازگشت تا در کنار سری 6 دو مدل متفاوت در دو سگمنت متنوع از کلاس GT کوپه‌های بی ام و را تشکیل دهند، هرچند که هیچ یک از این دو مدل امروزه کلاس، زیبایی، خاص بودن و سر سنگینی نمونه‌های نسل اول خود را به همراه ندارند.
E24 در ایران
بی ام و سری 6 نسل اول متاسفانه به دلیل داشتن قیمت بالاتر و کاربردی کمتر در مقایسه با سدان ارزان قیمت‌تر و کاربردی‌تر E12 (سری 5) در تیراژ بسیار کمتری به ایران وارد شد و از این رو از نمونه‌های نادر و البته از زیباترین بی ام و های کلاسیک موجود در ایران به شمار می‌آید. متاسفانه تیراژ بسیار پایین واردات این خودرو تملک و تامین هزینه‌های جانبی و تعمیرات چنین خودرو دوست داشتنی را بسیار سخت می‌کند. اما کسی که به منظور تملک یک بی ام و کلاسیک به سراغ گزینه‌های موجود می‌رود به ناگه با E24 مواجه نمی‌شود، بلکه شخصی که به دنبال ریشه و اصالت اصلی سری 6 کوپه است تنها مشتری E24 خواهد بود و جست‌و‌جوی وی در میان بی ام و های کلاسیک بدون شک از پیش تعین شده و کاملاً هدفمند است. هدفی که در نهایت ممکن است به تملک یکی از نمونه‌های نادر E24 منجر شود.
در انتها جا دارد از آقای پیمان طاهری مالک این بی ام و E24 زیبا جهت همکاری برای تهیه این گزارش کمال تشکر را داشته باشیم.
