در طول دو سال اخیر و درپی بازگشت مجدد تحریم های بین المللی، تقریبا صنعت خودروسازی کشور دیگر روی خوش به خود ندید و در طول این مدت مشکلات فراوانی گریبان گیر صنعت خودروسازی شده است. از کمبود قطعه و ناتوانی شرکت های خودروساز داخلی در تولید برخی از محصولات خود گرفته تا افزایش روزانه قیمت خودرو که حتی خرید ارزان ترین خودروی کشور را هم برای بخش قابل توجهی از اقشار جامعه دست نیافتنی کرده است. حال باتوجه به این شرایط، مجلس یازدهم تصمیم گرفته تا با تشکیل کارگروه طرح ساماندهی صنعت و بازار خودرو، تلاش های خود را در راستای کنترل قیمت و همچنین ساماندهی بازار خودرو انجام دهد، اما آیا اجرای این طرح می تواند در شرایط فعلی کارساز باشد؟
طرح جدید مجلس و تشکیل کارگروهی برای ساماندهی بازار خودرو در حالی مطرح می شود که پیش از این دور قبل (دهم) مجلس شورای اسلامی هم با تصویب طرحی با همین نام، در تلاش برای ساماندهی بازار خودروی کشور بود که البته برخی از بندهای آن با مخالفت های شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام روبرو شد و هیچگاه نتوانست تغییری در بازار خودرو به منظور ساماندهی آن ایجاد کند. این طرح موضوعاتی همچون خصوصی سازی، تعرفه واردات خودرو و همچنین وظایف اجتماعی خودروسازان در تصادفات را شامل می شد که در صحن علنی مجلس به تصویب رسیده بود، اما شورای نگهبان و در مقطعی مجمع تشخیص مصلحت نظام آن را رد کردند. هرچند مجلس دهم با اصلاح این طرح سعی کرد تا ایرادات شورای نگهبان و مجمع تشخیص را برطرف کند، اما در پایان چیزی از طرح اصلی باقی نماند و بیشتر بخش های آن که مربوط به خصوصی سازی و تعرفه واردات خودرو بود، از این طرح حذف شدند تا همچنان مشکلات صنعت خودروسازی به قوت خود باقی بماند. حال مجلس یازدهم در اقدامی مشابه، تصمیم دارد با تشکیل کارگروه طرح ساماندهی صنعت و بازار خودرو به مشکلات این صنعت رسیدگی کند، اما آیا واقعا این طرح می تواند کارساز باشد؟
در نامه رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس که برای سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت ارسال شده است، خواستار تشکیل کمیته مشترک برای تهیه فوری طرح ساماندهی صنعت و بازار خودرو شده اند. در این نامه آمده است که "پیرو جلسه مشترک اعضای کمیسیون صنایع و معادن مجلس با جنابعالی و معاونان وزارتخانه و مدیران شرکت های خودروساز و مستند به نظرات و پیشنهادهای نمایندگان و گزارش های مسموع، مقرر شده تا کارگروهی متشکل از اعضای کمیسیون، معاون مربوطه وزارت متبوع، نمایندگان خودروسازان، انجمن قطعه سازان، شورای رقابت، سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف کنندگان و مرکز پژوهش های مجلس، در راستای تهیه طرح ساماندهی صنعت و بازار خودرو با قید فوریت تشکیل شود". رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس از سرپرست وزارت صمت خواسته است تا نسبت به هماهنگی لازم برای تشکیل جلسات و تسریع در تهیه طرح مورد نظر، اقدامات لازم را انجام دهد.
طرح مجلس یازدهم برای ساماندهی بازار خودرو چقدر کارساز است؟برنامه بدون برنامه دولت برای ساماندهی بازار خودرو!
باتوجه به شرایط پیچیده و عجیب بازار خودروی ایران، نه تنها مجلس شورای اسلامی بلکه دولت هم با اجرای برنامه های مختلف فروش سایپا و ایران خودرو، اعمال محدودیت های شدید و یا حتی قرعه کشی خودروهای ثبت نامی در بین متقاضیان هم در کنترل و ساماندهی بازار خودرو ناکام مانده است، هرچند اقدامات اخیر دولت به گونه ای بوده که می توانیم آن را "برنامه بدون برنامه دولت" بدانیم!. زیرا هدف اصلی از اجرای طرح فروش خودروسازان این بود که قیمت ها در بازار شکسته شود و با عرضه مناسب خودرو به مصرف کنندگان واقعی، اختلاف قیمت خودرو در بازار نسبت به کارخانه کمتر شود.
با این حال، جای تعجب دارد که شورای رقابت با بازنگری فصلی قیمت ها موافقت کرده و در این خصوص اعلام کرده است که شرکت های خودروساز داخلی با ارائه مستندات و براساس تورم بخشی اعلام شده از سوی بانک مرکزی، می توانند قیمت محصولات خود را به صورت فصلی افزایش دهند و این یعنی هر سه ماه یکبار قیمت کارخانه ای خودرو افزایش پیدا کرده و به تناسب آن و یا بیشتر، قیمت خودرو در بازار هم افزایش پیدا می کند!. نتیجه چنین سیاستی باعث شده تا ارزان ترین خودروی بازار کشور در محدوده 80 میلیون تومانی معامله شود و اگر بخواهید یک انتخاب جوان پسندانه داشته باشید، لازم است که برای خرید سایپا 111 هاچ بک سرمایه بیشتر از 90 میلیون تومانی داشته باشید. حال باتوجه به بازنگری فصلی قیمت ها و تاکید بر روی افزایش آن، بعید نیست که به زودی شاهد ورود پراید به باشگاه 100 میلیون تومانی ها باشیم !. چه کسی فکرش را می کرد زمانی 1 میلیارد ریال بابت خرید پراید پرداخت کنیم؟!.
طرح مجلس یازدهم برای ساماندهی بازار خودرو چقدر کارساز است؟ آیا طرح مجلس یازدهم برای ساماندهی بازار خودرو می تواند کارساز باشد؟
در چنین شرایطی بعید می دانیم که طرح مجلس بتواند کارساز باشد، بخصوص اگر بندهای مطابق با طرح پیشین مجلس دهم باشد، از سوی شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام ایراداتی به آن وارد خواهد شد. اولین موضوعی که تاثیر مستقیم بر روی بازار خودرو دارد، بحث تورم قیمت هاست و درحالی که روزانه قیمت اجناس در کشور بالا می رود و چاره ای برای آن وجود ندارد، طبیعی است که قیمت خودرو هم پابه پای کالاهای دیگر مرزهای جدیدی را فتح کرده و قیمت هایی را در معاملات روز خود به ثبت برساند که کمتر کسی فکرش را می کرد که یک زمانی خودروی بی کیفیت ایرانی روزی به چنین جایگاهی برسد و بسیاری از مشتریان شانس بسیار کمی برای خرید یک اتومبیل از شرکت های خودروساز داخلی داشته باشند!.
مورد دیگر به تعاملات بین المللی صنعت خودروسازی کشور با جهان مربوط می شود که با تصویب برجام و رفع تحریم های صنعت خودروسازی، بقولی شاهد شکوفایی آن بودیم و بسیاری از خودروسازان اروپایی و آسیایی با پذیرش نمایندگی در کشور و یا راه اندازی سایت های تولید و مونتاژ محصولات خود در کشور و همکاری با خودروسازان بزرگ داخلی، به عرضه محصولات خود پرداختند.
حال طبیعی است که باک ماشینتان را پر از سوخت کنید، راهی جاده های کویری شوید و به یکباره باک سوخت شما پاره شده و در راهی بمانید که هیچکس به شما کمک نمی کند. با بازگشت مجدد تحریم های بین المللی و ترک بازار ایران توسط خودروسازان خارجی، شوک بزرگی به بازار خودروی کشور وارد شد و بسیاری از خودروسازان داخلی با قطع همکاری و عدم تامین قطعات مورد نیاز محصولات خود، دیگر نتوانستند به فعالیت خود ادامه دهند و حتی دو خودروساز بزرگ کشور یعنی "ایران خودرو" و "سایپا" نیز در تامین برخی قطعات محصولات خود دچار مشکل شده و مجبور به انبار کردن خودروهای ناقص خود شدند، البته بسیاری از آنان با کمک قطعه سازان داخلی تکمیل شده و به مشتریان تحویل داده شده است.
از طرفی دیگر اما مشکلات صنعت خودروسازی به سیاست های داخلی مربوط می شود و با بسته نگه داشتن گمرک و تداوم ممنوعیت واردات خودرو به کشور، باعث شده تا شاهد افزایش سرسام آور قیمت خودروهای وارداتی در بازار باشیم و بخشی از تقاضای این بازار با افزایش قیمت ها به سمت بازار خودروهای تولید داخل حرکت کند، درحالی که پیش از این بازار خودروهای داخلی پاسخگوی نیاز مشتریان واقعی خود نبوده و حالا با انباشت تقاضا در بازار روبرو هستیم که اختلاف قیمت دوبرابری قیمت بازار نسبت به کارخانه را در پی داشته است. برای درک بهتر این موضوع می توان به ثبت نام چند میلیون نفری فروش فوق العاده خودروسازان اشاره کرد.
گرانی های اخیر بازار خودرو، بویژه مجوز شورای رقابت برای افزایش قیمت فصلی شرکت های خودروسازی نیز باعث شده تا بسیاری از مردم راه حل حفظ سرمایه های سرگردان خود را در بازار خودرو پیدا کنند و باتوجه به این شرایط، تقریبا مطمئن هستند که اگر همین حالا یک خودرو با سرمایه سرگردان خود خریداری کنند، نه تنها سرمایه آنان حفظ شده بلکه ارزش آن طی ماه های آینده بیشتر هم خواهد شد. به همین دلیل هجوم آنان به بازار خودرو طی ماه های اخیر بیشتر شده است و تقریبا باوجود محدودیت های بسیار زیادی که در شرایط فروش خودروسازان وجود دارد، مصرف کنندگان واقعی در برابر تقاضای بسیار زیاد سرمایه داران شانس چندانی برای برنده شدن در قرعه کشی ندارند.
طرح مجلس یازدهم برای ساماندهی بازار خودرو چقدر کارساز است؟ تکلیف چیست؟
اگر روش های مختلفی همچون قرعه کشی، طرح مجلس برای ساماندهی بازار خودرو، بسته کردن گمرک و قرار دادن بازار خودرو به طور تمام و کمال در اختیار خودروسازان بزرگ داخلی می توانست مشکلات صنعت خودروسازی را حل کند، طی این دو سال به جواب می رسید و امروزه شاهد وخامت حال بازار خودرو و بدتر شدن آن پس از تصمیمات عجیب شورای رقابت و سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولید کنندگان مبنی بر بازنگری و افزایش فصلی قیمت خودرو نبودیم. بخشی از افزایش قیمت ها نیز به تورم برمی گردد که پیش از این به آن اشاره کردیم و طبیعی است که در کنار افزایش قیمت کالا و یا خدمات دیگر، اتومبیل هم به عنوان یک کالای سرمایه ای افزایش قیمت را تجربه کند.
تنها کاری که برای بهبود شرایط بازار خودرو می توان انجام داد، بازگشت به شرایط قبل از سال 97 است. اینکه خودروسازان داخلی با شرکت های خارجی تعامل داشته و محصولات متنوعی تولید و به بازار عرضه کنند و پاسخگوی تقاضای موجود در بازار باشند، واردات خودرو آزاد شده و قیمت سرسام آور خودروهای وارداتی در بازار شکسته شود و همچنین خودروسازان بزرگ داخلی با تولید مناسب محصولات خود به تقاضای موجود در بازار پاسخ مناسبی دهند. این تعامل باید در کنار کنترل قیمت ارز توسط دولت انجام شود که در یکسال گذشته همواره دارای نوسانات شدیدی بوده و بسیار از کسب و کارها را تحت تاثیر قرار داده است. آنوقت است که می توان به بهبود شرایط بازار خودرو امیدوار بود و فاصله قیمت بازار تا کارخانه را کاهش داد.
