اهمیت استراتژیک قطب تجاریساز کشور در آذربایجان شرقی
استان آذربایجان شرقی به عنوان یکی از مهمترین قطبهای صنعتی کشور، همواره نقش کلیدی در توسعه صنعت خودروسازی، بهویژه در بخش خودروهای تجاری و سنگین ایفا کرده است. در این میان، منطقه آزاد ارس و شرکتهای مستقر در آن، به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک و دسترسی به بازارهای صادراتی، از اهمیتی دوچندان برخوردارند. شرکت ارس خودرو دیزل که در بازار با نام تجاری آمیکو شناخته میشود، یکی از بازیگران اصلی این عرصه است که طی سالهای اخیر با فراز و نشیبهای متعددی در حوزه تولید و تأمین قطعات روبرو بوده است. بازدید اخیر بالاترین مقام اجرایی استان از این مجموعه، بار دیگر نگاهها را به سمت ظرفیتهای بالقوه و چالشهای بالفعل این خودروساز بخش خصوصی جلب کرده است. این بازدید در شرایطی انجام میشود که صنعت خودروهای تجاری کشور با چالشهایی نظیر فرسودگی ناوگان حملونقل و نیاز مبرم به نوسازی روبرو است و همزمان، تولیدکنندگان با موانع ارزی و بوروکراتیک دستوپنجه نرم میکنند. در این گزارش، ضمن پوشش جزئیات بازدید دکتر سرمست از خطوط تولید آمیکو، به تحلیل فنی و اقتصادی وضعیت این شرکت و چالشهای مطرح شده توسط مدیران آن خواهیم پرداخت.
جزئیات بازدید میدانی از خطوط تولید و مونتاژ
در تازهترین رویداد صنعتی استان، دکتر سرمست، استاندار آذربایجان شرقی، به همراه هیئتی از مدیران ارشد استانی و کارشناسان حوزه صنعت، وارد مجموعه صنعتی ارس خودرو دیزل شد. هدف اصلی این بازدید، رصد دقیق وضعیت میدانی تولید، بررسی گلوگاههای فنی و ارزیابی توانمندیهای مهندسی این مجموعه عنوان شده است. بر اساس گزارشهای دریافتی، استاندار و هیئت همراه از بخشهای حیاتی کارخانه شامل سالنهای مونتاژ نهایی، خطوط رنگ پیشرفته و واحد کنترل کیفیت و تست جادهای بازدید به عمل آوردند.
بررسی زیرساختهای فنی آمیکو
یکی از نکات حائز اهمیت در این بازدید، تمرکز بر فرآیندهای تست و ارزیابی کیفی محصولات بود. شرکت ارس خودرو دیزل که سبد محصولاتش شامل طیف متنوعی از خودروهای تجاری سنگین (کامیون و کمپرسی) و خودروهای کار و تجاری سبک (پیکاپ آسنا) است، در سالهای اخیر تلاش کرده است تا استانداردهای خود را با الزامات روز سازمان ملی استاندارد تطبیق دهد. بازدید از خط تست، نشاندهنده حساسیت مسئولان بر مقوله ایمنی و کیفیت در خودروهای تجاری است؛ موضوعی که پاشنه آشیل بسیاری از تجاریسازان داخلی محسوب میشود. با این حال، کارشناسان معتقدند که علیرغم وجود زیرساختهای مناسب در این مجموعه، بهرهوری خطوط تولید به دلیل کمبود نقدینگی و مشکلات تأمین قطعات CKD، همچنان با ظرفیت اسمی فاصله دارد. این شکاف بین "توان تولید" و "تیراژ واقعی"، یکی از محورهای اصلی گفتگوها در این بازدید بود.
بازدید استاندار آذربایجان شرقی از ارس خودرو دیزلرویکرد حمایتی مدیریت استان و وعدههای جدید
در جریان این بازدید، فضای گفتگو میان بخش خصوصی و دولت بر محور رفع موانع متمرکز بود. دکتر سرمست با ادبیاتی که نشان از درک اهمیت استراتژیک صنایع خودروسازی در اشتغالزایی منطقه دارد، فعالیتهای ارس خودرو دیزل را مورد تحسین قرار داد. وی این مجموعه را نه تنها یک واحد تولیدی، بلکه پیشران توسعه اقتصادی و اشتغال پایدار در منطقه آزاد ارس توصیف کرد.
دکتر سرمست در حاشیه این بازدید در خصوص رویکرد استانداری گفت:
رفع موانع تولید و پشتیبانی از واحدهای صنعتی توانمند از اولویتهای مدیریت استان است و مشکلات مطرحشده در چارچوب قوانین و مقررات پیگیری خواهد شد.
تحلیل وعدههای دولتی در بستر واقعیتهای اقتصادی
اگرچه سخنان استاندار مبنی بر حمایت از تولیدکنندگان، سیگنالی مثبت برای صنعتگران منطقه محسوب میشود، اما تجربه سالهای گذشته نشان داده است که تبدیل این وعدهها به اقدامات اجرایی ملموس، همواره با چالشهایی روبرو بوده است. عبارت «پیگیری در چارچوب قوانین و مقررات» که در کلام ایشان مشهود بود، تیغ دو لبهای است که هم میتواند به معنای استفاده از ظرفیتهای قانونی برای تسهیل امور باشد و هم میتواند به عنوان محدودیتهای ساختاری در سیستم بوروکراتیک تعبیر شود. نکته مثبت این ماجرا، حضور میدانی بالاترین مقام اجرایی استان در خط تولید است که میتواند فرآیند تصمیمگیری در کارگروههای تسهیل و رفع موانع تولید را تسریع بخشد. با این حال، باید دید که آیا این بازدید منجر به گشایش اعتبار اسنادی، تسهیل در ترخیص قطعات از گمرک و یا تخصیص ارز مورد نیاز برای واردات قطعات منفصله خواهد شد یا خیر.
گزارش مدیران ارس خودرو دیزل: چالشها و مطالبات
در نشستی که پس از بازدید میدانی برگزار شد، مدیران ارشد شرکت ارس خودرو دیزل فرصت را غنیمت شمرده و گزارشی جامع از وضعیت فعلی شرکت ارائه کردند. این گزارش شامل آمار تولید، برنامههای توسعهای برای محصولات جدید و البته لیست بلندبالایی از چالشها بود. مدیران آمیکو به صراحت خواستار تسهیل فرآیندهای اداری و افزایش چتر حمایتی دولت برای عبور از بحرانهای فعلی شدند.
موانع اصلی بر سر راه توسعه صادرات
یکی از نکات کلیدی مطرح شده در این جلسه، موضوع توسعه صادرات بود. با توجه به موقعیت جغرافیایی ارس و هممرزی با کشورهای اوراسیا، پتانسیل صادرات خودروهای تجاری و پیکاپهای دو دیفرانسیل به شدت بالاست. اما مدیران شرکت بر این باورند که قوانین دستوپگیر گمرکی و عدم ثبات در سیاستهای ارزی، قدرت رقابت را از تولیدکننده ایرانی در بازارهای هدف سلب کرده است. نکته منفی و نگرانکننده در این بخش، اشاره به کندی فرآیندهای اداری است که عملاً خواب سرمایه را افزایش داده و هزینه تمامشده محصول را بالا میبرد. در بازاری که رقبای چینی و حتی مونتاژکاران کشورهای همسایه با سرعت در حال تسخیر بازار هستند، هر روز تأخیر در تصمیمگیری دولتی به معنای از دست رفتن سهم بازار خواهد بود. درخواست مدیران برای تسهیلگری، در واقع درخواستی برای بقا و حفظ سهم بازار در شرایط رکود تورمی حاکم بر صنعت خودرو است.
نگاهی فنی به سبد محصولات و جایگاه آمیکو در بازار
برای درک بهتر اهمیت بازدید استاندار، باید نگاهی فنی به محصولات این شرکت داشت. ارس خودرو دیزل (آمیکو) برخلاف بسیاری از مونتاژکاران نوپا، سابقهای طولانی در تولید خودروهای کار و تجاری دارد. محصولاتی نظیر کامیونهای سری M (مانند 1929 و 2631) سالهاست که در معادن و پروژههای عمرانی کشور مشغول به کار هستند.
بازدید استاندار آذربایجان شرقی از ارس خودرو دیزل سبد محصولات فعلی
از منظر فنی، محصولات سنگین آمیکو به داشتن شاسیهای مستحکم و قابلیت تحمل بار بیش از ظرفیت اسمی (Overload) شهرت دارند که این ویژگی برای شرایط سخت جادهای و معدنی ایران یک مزیت رقابتی بزرگ محسوب میشود. همچنین پیکاپ آسنا، به عنوان یکی از اولین پیکاپهای سایز بزرگ (Big Size) مونتاژی در ایران، توانست خلاء موجود در بازار خودروهای آفرودی را پر کند. استفاده از پیشرانههای تکنولوژی میتسوبیشی (در نسخههای بنزینی و دوگانهسوز) و قابلیتهای فنی مناسب سیستم تعلیق، از نقاط قوت این محصول است. با این حال، نمیتوان از نقاط منفی چشمپوشی کرد. پلتفرم برخی از محصولات سنگین این شرکت از نظر طراحی کابین و امکانات رفاهی راننده، نسبت به کشندههای مدرن چینی که اخیراً وارد بازار شدهاند، قدیمیتر به نظر میرسد. همچنین در بخش پیکاپ، با ورود رقبای جدید مجهز به موتورهای GDI و گیربکسهای اتوماتیک پیشرفتهتر، آمیکو نیاز به بهروزرسانی سریعتر محصولات خود دارد تا سهم بازار خود را از دست ندهد. بازدید استاندار و وعده حمایتها، اگر منجر به تأمین نقدینگی برای پروژههای R&D (تحقیق و توسعه) شود، میتواند این نقطه ضعف را به فرصت تبدیل کند.
جمعبندی و چشمانداز پیشرو
بازدید استاندار آذربایجان شرقی از شرکت ارس خودرو دیزل، در ظاهر یک رویداد خبری روتین است، اما در عمق خود حامل پیامهای مهمی برای صنعت خودروهای تجاری کشور است. از یک سو، دولت به دنبال نمایش عزم خود برای حمایت از تولید و حفظ اشتغال در مناطق مرزی و آزاد است و از سوی دیگر، بخش خصوصی با فشارهای بیسابقه ناشی از تحریم، تورم تولید و بوروکراسی داخلی دستوپنجه نرم میکند.
مسیر دشوار از بازدید تا رونق تولید
نکته مثبت این رویداد، ایجاد کانال ارتباطی مستقیم بین تولیدکننده و بالاترین مقام اجرایی استان است که میتواند گرههای کور اداری را باز کند. اما نکته منفی و هشداردهنده، تکرار چالشهای قدیمی نظیر "موانع اداری" است که نشان میدهد مشکلات ساختاری صنعت خودرو همچنان پابرجاست و با تغییر مدیریتها، حل نشده باقی ماندهاند. آینده ارس خودرو دیزل و برند آمیکو، وابستگی زیادی به تحقق وعدههای داده شده در این بازدید دارد. اگر "رفع موانع" صرفاً در حد شعار باقی بماند، با توجه به فشار رقبا و شرایط اقتصادی، حفظ تیراژ تولید دشوار خواهد بود. اما اگر حمایتهای دولتی به صورت عملیاتی در قالب تسهیلات ارزی و رفع موانع صادراتی محقق شود، میتوان انتظار داشت که این قطب صنعتی در شمال غرب کشور، نه تنها نیاز بازار داخلی به خودروهای تجاری جانسخت را تأمین کند، بلکه در بازارهای منطقهای نیز حرفی برای گفتن داشته باشد. در نهایت، توپ اکنون در زمین استانداری و نهادهای دولتی است تا با اجرایی کردن مصوبات این بازدید، مسیر را برای تنفس بخش خصوصی هموار سازند.
