سوپاپ‌ها یکی از مهم‌ترین اجزای داخلی موتورهای احتراقی به حساب می‌آیند. این قطعات با باز و بسته کردن مکرر و منظم مسیر ورود هوا و خروج دود، راه تنفس موتور را باز می‌کنند و اجازه روشن شدن به آن می‌دهند. هرگونه خرابی یا نشتی از این قطعه باعث بد کار کردن موتور و آسیب رسیدن به آن می‌شود.
یکی از ایرادات مهم مرتبط با این قطعه بحث سوپاپ ترساندن است. این ایراد می‌تواند باعث بد کار کردن موتور، ایجاد بار اضافی و درنهایت خرابی قطعات حساس موتور مثل یاتاقان‌ها، رینگ پیستون و دیگر اجزای مهم پیشرانه شود. اما سوپاپ ترساندن یعنی چه و راه‌های پیشگیری از آن کدام است؟
سوپاپ ترساندن به چه معناست؟
سوپاپ ترساندن یا به قول عامیانه سوپاپ ترسوندن اصطلاحی است که به یکی از ایرادات مشاهده شده در سوپاپ‌های خودرو به‌ویژه سوپاپ دود گفته می‌شود. سوپاپ‌ها درواقع شیرهای ورود هوا و خروج دود هستند که روی سرسیلندر قرار می‌گیرند و محیط اطراف آنها توسط جریان آب خنک می‌شود.
به محل نشیمن سوپاپ روی سرسیلندر در اصطلاح سیت گفته می‌شود؛ اگر به هر دلیلی سوپاپ نتواند به طور کامل روی قسمت سیت بنشیند, درنتیجه نمی‌تواند دمای خود را به حد نرمال کاهش دهد. اگر این شرایط ادامه پیدا کند سوپاپ در اثر تنش دمایی ناشی از انفجارهای پیاپی درون محفظه احتراق، دچار ترک خواهد شد. در این شرایط گفته می‌شود که سوپاپ ترسانده است. اگر شدت ترساندن سوپاپ زیاد باشد، احتمال دارد سیلندر مربوطه به طور کامل از مدار خارج شود.
در چنین وضعیتی موتور بد کار می‌کند و به اصطلاح فنی دچار سه کار کردن خواهد شد. سه کار کردن موتور نیز باعث می‌شود تا فشار بسیار زیادی روی پیشرانه خودرو وارد شود و درنهایت اگر با همین شرایط به کار خود ادامه دهد، خرابی قطعات حساس مثل یاتاقان‌ها، رینگ و پیستون، شاتون و میل‌لنگ را به دنبال دارد. بنابراین باید در صورت مشاهده نشانه‌های سوپاپ ترساندن حتما نسبت به تعمیر آن اقدام کرد.
نشانه‌های سوپاپ ترساندن چیست؟نشانه‌های سوپاپ ترساندن چیست؟
سوپاپ ترساندن به طور واضح معیار تقریبا مشخصی ندارد اما اگر متوجه شدید که موتور بد کار می‌کند و ریپ نسبتا شدیدی می‌زند، می‌توانید این احتمال را بدهید که سوپاپ ترسانده باشد. البته ریپ زدن و بد کار کردن موتور دلایل متعددی دارد و نمی‌توان به طور واضح همان ابتدا اعلام کرد که سوپاپ مشکل پیدا کرده است.
برای تشخیص دقیق‌تر معمولاً تعمیرکاران و مکانیک‌ها از روش کمپرس سنجی یا نشتی سنجی استفاده می‌کنند. اگر کمپرس یکی از سیلندرها بسیار پایین یا در حد صفر باشد، می‌توان مطمئن بود که یک یا چند سوپاپ از آن سیلندر به خوبی روی سیت قرار نمی‌گیرند و درنتیجه کمپرس موتور از آن قسمت نشتی دارد و سیلندر دیگر قادر به انجام وظیفه خود نیست.
این خروج کمپرس از سوپاپ ترسیده را می‌توان تا حدودی از قسمت درب روغن موتور تشخیص داد. البته تشخیص خروج کمپرس از این بخش باید توسط تعمیرکار مجرب صورت بگیرد و مشاهده هرگونه بخار یا خروج هوا از قسمت درب روغن موتور را نمی‌توان به عیب ترسیدن سوپاپ نسبت داد.
یکی دیگر از راه‌های تشخیص ترسیدن سوپاپ، خروج نامتوازن دود از اگزوز است. در این شرایط معمولاً تعمیرکاران مجرب دست خود را جلوی اگزوز قرار می‌دهند و با این کار می‌توانند تشخیص دهند که آیا خروجی دود از اگزوز حالت طبیعی دارد و یا غیرطبیعی است. اگر جریان دود طبیعی نباشد می‌توان یکی از دلایل آن را ترساندن سوپاپ دانست. همچنین در این وضعیت صدای اگزوز نیز تغییر می‌کند و دیگر آن حالت روان همیشگی را ندارد. بنابراین اگر صدای اگزوز مثل همیشه حالت روان و طبیعی را نداشت، می‌توان حدس زد که شاید سوپاپ ترسیده باشد.
دلایل سوپاپ ترساندن چیست؟ دلایل سوپاپ ترساندن چیست؟
از جمله دلایل مهم ترسیدن سوپاپ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1.خرابی سیت
خرابی سیت سوپاپ یا ساییده شدن آن باعث می‌شود تا سر پهن سوپاپ به خوبی روی سیت قرار نگیرد. درنتیجه انتقال حرارت به درستی انجام نمی شود و بعد از مدتی سوپاپ می‌ترسد و ترک برمی‌دارد.
2.خرابی گاید
خرابی گیت یا گاید سوپاپ باعث می‌شود تا سوپاپ در سر جای خود در مسیر مناسب حرکت نکند و درنتیجه به درستی روی سیت قرار نگیرد. بنابراین احتمال ترسیدن سوپاپ در این شرایط وجود دارد.
3.کج شدگی سوپاپ
کج شدگی سوپاپ‌ها می‌تواند به دلایلی مثل شل شدن تسمه تایم یا رد کردن آن صورت بگیرد. در این شرایط احتمال دارد سوپاپ‌ها به پیستون برخورد کند و کج شود. سوپاپ کج نیز به درستی روی سیت قرار نمی‌گیرد و عدم انتقال حرارت سوپاپ به سرسیلندر باعث ترک برداشتن آن می‌شود.
4.خرابی فنر سوپاپ یا در رفتن خارهای آن
فنر سوپاپ نیروی لازم برای باز و بسته شدن این قطعه را در خود ذخیره می‌کند. اگر فنر نتواند وظیفه خود را به درستی انجام دهد، سوپاپ به خوبی روی سیت قرار نمی‌گیرد و درنتیجه بر اثر مرور زمان با ایراد ترسیده شدن روبرو می‌شود. همچنین در این شرایط کمپرس سیلندر نیز کاهش پیدا می‌کند.
راه‌های پیشگیری از سوپاپ ترساندن چیست؟ راه‌های پیشگیری از سوپاپ ترساندن چیست؟
چندین روش برای پیشگیری از ترسیدن سوپاپ وجود دارد که همگی آنها به نگهداری بهینه و تعویض به موقع قطعات مرتبط مربوط می‌شوند.
1.سرویس به موقع روغن و فیلترهای موتور
اگر روغن موتور به موقع تعویض شود و فیلترهای آن با نمونه‌های نو جایگزین شوند، موتور به صورت روان و طبیعی به فعالیت خود ادامه می‌دهد. در این شرایط بار اضافی روی موتور ایجاد نمی‌شود، دمای آن بالا نمی‌رود، احتمال ریپ کمتر می‌شود و درنتیجه احتمال خرابی سیت و سوپاپ‌ها پایین می‌آید. در این شرایط می‌شود انتظار داشت که احتمال خرابی و ترک برداشتن سوپاپ به حداقل برسد.
استفاده از سوخت استاندارد و با درجه اکتان مناسب باعث خواهد شد تا موتور کمتر به ایراد ناک زدن و ریپ زدن و احتراق نامناسب دچار شود. ناک زدن و احتراق نامناسب علاوه بر ایجاد فشار روی قطعاتی مثل پیستون و رینگ، روی عملکرد سوپاپ‌ها نیز تاثیر منفی می‌گذارد. در این شرایط احتمال ایجاد خلل در عملکرد سوپاپ بالا می‌رود و ممکن است به مرور زمان ترسیدن سوپاپ‌ها رخ بدهد. بنابراین با استفاده از سوخت مناسب و با درجه اکتان استاندارد می‌توان تا حد زیادی خطر سوپاپ ترساندن را کاهش داد.
2.اطمینان از عملکرد صحیح و عدم هوا گرفتن سیستم خنک کننده
همانطور که اعلام کردیم دلیل مهم ترسیدن سوپاپ عدم انتقال حرارت مناسب آن است. اگر به هر دلیلی سیستم خنک کننده نتواند فضای سرسیلندر را به خوبی خنک کند و یا مجاری آب رادیاتور هوا گرفته باشند، ممکن است دمای سوپاپ و سیت سوپاپ بیش از حد بالا برود و این قطعات را دچار دفرمگی کند. درنهایت نیز تنش دمایی ایجاد شده باعث ایجاد ترک روی سوپاپ‌ها خواهد شد. بنابراین همیشه از عملکرد صحیح و هوا نگرفتن رادیاتور ماشین باید مطمئن شوید.
3.عدم استفاده مداوم و طولانی مدت از سوخت سی‌ان‌جی در خودروهای دوگانه‌سوز
خودروهای دوگانه سوز ، چه دوگانه فابریک و چه دوگانه‌های غیر کارخانه‌ای اگر به مدت طولانی با سوخت گاز حرکت کنند، فشار زیادی روی سیت سوپاپ و سوپاپ‌های آنها وارد می‌شود. این فشار زیاد همراه با تنش دمایی خواهد بود که درنهایت می‌تواند به خرابی سیت و ترسیدن سوپاپ منجر شود.
به‌ویژه موتور ۱۸۰۰ سی سی پژو ۴۰۵ که روی خودروهای دیگری همچون سمند و پارس نیز موجود است، حساسیت بیشتری روی سوخت سی‌ان‌جی از خود نشان می‌دهد. به دارندگان این خودروها توصیه می‌شود که به صورت ترکیبی و نه مداوم از سوخت گاز همراه با بنزین استفاده کنند تا خطر ترسیدن و خرابی سوپاپ‌ها در اثر استفاده همیشگی از گاز CNG کمتر شود.
سوپاپ ترساندن یکی از ایرادات پرهزینه موتورهای احتراقی است سخن پایانی
سوپاپ ترساندن یکی از ایرادات پرهزینه موتورهای احتراقی است که می‌توان با انجام برخی کارها از وقوع آن تا حد امکان جلوگیری کرد. استفاده از بنزین مناسب، عدم استفاده مداوم از سوخت سی‌ان‌جی در خودروهای دوگانه سوز، سرویس به موقع روغن و تعویض فیلترهای خودرو، وارد نکردن بار و فشار اضافی روی موتور به‌ویژه هنگامی که موتور سرد است، پرهیز از شتابگیری‌های غیرعادی و... می‌تواند در مراقبت از موتور ماشین در برابر سوپاپ ترساندن موثر باشد.
شاید مطالب زیر هم برای شما مفید باشد:
ماشین لاماری
10 تا از بهترین کراس اوورهای چینی
ماشین های 16 سوپاپ ایرانی
