سیستم کلاچ در خودروهای دستی وظیفه قطع و وصل انتقال نیرو بین موتور و گیربکس را برعهده دارد و زمانی که این سیستم به درستی کار می‌کند، راننده قادر است با فشردن پدال کلاچ عملیات تعویض دنده را به خوبی انجام دهد. همه می‌دانند که باید برای تعویض دنده در خودروی دستی پدال کلاچ را فشار دهند اما خیلی‌ها نمی‌دانند که بعد از فشردن پدال کلاچ چه اتفاقی بین گیربکس و سیستم کلاچ می‌افتد که راننده می‌تواند بعد از آن دنده را عوض کند.
در این میان قطعه مهمی به نام دوشاخه کلاچ وجود دارد که اگر از کار بیفتد یا نتواند وظیفه خود را به درستی انجام دهد، تعویض دنده در خودروی دستی به مشکل برخواهد خورد. اگر می‌خواهید بدانید دوشاخ کلاچ چیست و علائم خرابی دوشاخه کلاچ شامل چه مواردی می‌شود، با وبسایت خودروبانک همراه شوید.
دوشاخه کلاچ چیست و چگونه عمل می‌کند؟
وقتی که در یک خودروی مجهز به گیربکس دستی می‌نشینید و می‌خواهید آن را به حرکت دربیاورید، باید اول پدال کلاچ را فشار دهید و بعد دنده را در وضعیت یک بگذارید. زمانی که راننده پدال کلاچ را فشار می‌دهد، نیروی پای او به پدال کلاچ منتقل می‌شود، پدال کلاچ نیز این نیرو را از طریق سیم کلاچ و یا مکانیزم هیدرولیکی به قطعه‌ای به نام اهرم دو شاخ کلاچ انتقال می‌دهد. در واقع چنگک اهرم دوشاخ کلاچ به سیم و یا مکانیزم هیدرولیک متصل است و نیروی پای راننده را دریافت می‌کند.
زمانی که شما پدال را فشار می‌دهید، نیروی وارده باعث می‌شود این چنگک به سمت راننده یعنی به سمت داخل اتاق کشیده شود. این چنگک به واسطه یک میله استوانه‌ای و بوش‌های پلاستیکی روی بدنه سوار شده است. در قسمت وسط میله اهرم قطعه‌ای دو شاخه مانند به نام دوشاخ کلاچ وجود دارد.
دو شاخ کلاچ معمولا به وسیله پین یا پیچ و یا به صورت جوشکاری با میله اهرم در ارتباط است و بدین وسیله نیروی پای راننده به آن منتقل می‌شود. روی دو سر دوشاخ کلاچ بلبرینگ کلاچ قرار می‌گیرد و هنگامی که راننده پدال را فشار می‌دهد، دو شاخه کلاچ به سمت جلو حرکت می‌کند. بدین ترتیب بلبرینگ کلاچ نیز روی شفت ورودی گیربکس به سمت پره‌های خورشیدی دیسک کلاچ به حرکت درمی‌آید و این فنرهای خورشیدی را فشرده می‌کند.
با فشرده شدن فنرهای خورشیدی دیسک، ارتباط بین صفحه کلاچ و فلایویل قطع می‌شود؛ بنابراین دیگر نیروی موتور به گیربکس منتقل نخواهد شد و در این زمان است که راننده می‌تواند عملیات تعویض دنده را انجام دهد.
بعد از آنکه راننده پای خود را از روی پدال کلاچ برداشت، نیروی فنرهای خورشیدی مجددا به بلبرینگ و دو شاخه کلاچ منتقل می‌شود و آنها را به عقب برمی‌گرداند. درنتیجه مجددا ارتباط بین صفحه کلاچ، فلایویل و دیسک برقرار خواهد شد؛ در این شرایط نیروی موتور می‌تواند به شفت ورودی گیربکس انتقال پیدا کند و ماشین به حرکت دربیاید.
نشانه‌ها و علائم خرابی دوشاخه کلاچ چیست؟نشانه‌ها و علائم خرابی دوشاخه کلاچ چیست؟
با توجه به توضیحات بالا قطعا متوجه شده‌اید که دو شاخ کلاچ نقش بسیار اساسی در فرایند کلاچ‌گیری خودروهای دستی بازی می‌کند. بنابراین اگر این قطعه به هر نحوی دچار مشکل شود، عملیات تعویض دنده به شکل همیشه انجام نشده و با مشکلاتی روبرو خواهد شد. در اینجا به برخی از نشانه‌ها و علائم خرابی دو شاخه کلاچ پراید پژو و دیگر خودروهای دستی موجود در ایران اشاره می‌کنیم. البته این علائم ممکن است با نشانه‌های خرابی گیربکس مشابهت داشته باشد. به همین منظور اگر با هر یک از آنها مواجه هستید، بهتر است که به یک تعمیرکار متخصص مراجعه کنید تا او راحت‌تر بتواند ایراد خودرو را تشخیص دهد.
مشکل در تعویض دنده‌ها 1.مشکل در تعویض دنده‌ها
زمانی که دوشاخه کلاچ و دیگر مکانیزم‌ها به درستی وظیفه خود را انجام می‌دهند، شما می‌توانید به نرمی پدال کلاچ را فشار دهید و دنده را به درستی عوض کنید. اما اگر دو شاخ کلاچ به هر نحوی دچار ایراد شده باشد، فرایند فشردن بلبرینگ کلاچ روی فنرهای خورشیدی دیسک به درستی انجام نخواهد شد. بنابراین صفحه کلاچ به طور کامل از روی دیسک و فلایویل جدا نشده و انتقال نیروی موتور به داخل گیربکس کماکان ادامه پیدا می‌کند. در این شرایط تعویض دنده بسیار مشکل و یا حتی غیرممکن خواهد شد. بنابراین اگر احساس می‌کنید که نمی‌توانید تعویض دنده را به درستی و نرمی همیشه انجام دهید، می‌توانید یکی از دلایل آن را خرابی دوشاخه کلاچ بدانید.
2.احساس لرزش در پدال کلاچ
اگر هنگام کلاچ گرفتن متوجه وجود لرزش در پدال می‌شوید، باید سیستم دوشاخ کلاچ را بررسی کنید. گاهی اوقات ممکن است بوش‌های اهرم دوشاخ کلاچ آسیب دیده باشند. این بوش‌ها لقی بین میله اهرم و بدنه را می‌گیرند و اجازه لرزش را به آن نمی‌دهند. اگر این بوش‌ها یا خود اهرم آسیب دیده باشد، لقی بین آنها و پوسته گیربکس زیاد می‌شود و درنتیجه هنگام کلاچ گرفتن لرزش‌های موتور و دیسک در حال چرخش از طریق بلبرینگ کلاچ به اهرم، سیم کلاچ و سپس پای راننده منتقل می‌شود.
برای رفع این مشکل باید اهرم دوشاخ کلاچ بیرون کشیده شده و بوش‌های پلاستیکی تعویض شود. گاهی اوقات نیز ممکن است خود پوسته و محل قرارگیری بوش آسیب دیده باشد که در این صورت می‌توان با مراجعه به تراشکار و جا دادن بوش‌های برنجی در محل قرارگیری بوش‌های پلاستیکی، این مشکل را تا حدودی برطرف کرد. اگر آسیب‌دیدگی بدنه گیربکس بیش از حد باشد و با بوش گذاری توسط تراشکار قابل حل نباشد ،باید پوسته گیربکس عوض شود.
حالت اسفنجی پدال کلاچ و یا شل شدن آن 3.حالت اسفنجی پدال کلاچ و یا شل شدن آن
همانطور که می‌دانید پدال کلاچ معمولا اندکی لقی دارد و بعد از آن قرص و محکم سر جای خود ایستاده است. بعد از فشار دادن نیز به نرمی پایین می‌رود و سپس به‌راحتی به حالت اولیه خود برمی‌گردد. اگر دوشاخ کلاچ، اهرم یا بوش‌های آن دچار مشکل شوند، هنگام کلاچ گرفتن دیگر آن حالت قوام و استحکام را در پدال کلاچ حس نخواهید کرد. پس اگر متوجه شدید که پدال کلاچ شل شده یا به حالت اسفنجی فشرده می‌شود و خلاصه عملکرد روان و مناسب همیشگی را ندارد، باید احتمال دهید که دوشاخه خراب شده و آن را یکی از علائم خرابی دو شاخ کلاچ بدانید
4.تخت شدن و برنگشتن پدال کلاچ
یکی از نشانه‌های خرابی دو شاخ کلاچ پراید و پژو و دیگر خودروهای مجهز به گیربکس دستی، این است که پدال کلاچ بعد از فشرده شدن در همان حالت می‌ماند و دیگر به ارتفاع اولیه خود برنمی‌گردد. این مشکل زمانی پیش می‌آید که دو سر انتهایی دو شاخه کلاچ تغییر فرم داده و از حالت اولیه خود خارج شده باشند. بنابراین دیگر نمی‌توانند نیروی فنر را از بلبرینگ کلاچ به خوبی دریافت کنند و به حالت اول برگردند.
همچنین احتمال دارد که در اثر تغییر فرم دو شاخ کلاچ، بلبرینگ کلاچ از سر جای خود بیرون بیاید بنابراین دیگر ارتباط مناسبی بین فنرهای خورشیدی که نیروی برگشت به عقب پدال کلاچ را فراهم می‌کنند با اهرم و پدال وجود نخواهد داشت. درنتیجه پدال کلاچ بعد از فشرده شدن دیگر به حالت اولیه خود برنمی‌گردد و همان پایین می‌ایستد.
شل شدن سیم کلاچ 5.شل شدن سیم کلاچ
شل شدن سیم کلاچ نیز از علائم خرابی دو شاخ کلاچ پژو پراید و دیگر خودروهایی است که به این مکانیزم مجهز هستند. مسلم است که اگر دو شاخ کلاچ ارتباط خود را با بلبرینگ و فنرهای خورشیدی از دست بدهد، دیگر نیرویی برای کشیدن سیم کلاچ وجود نخواهد داشت. بنابراین وقتی شما به سیم کلاچ دست می‌زنید و متوجه می‌شوید که کاملاً شل شده و حالت کشیدگی و سفتی همیشگی را ندارد، باید احتمال دهید که دو سر انتهایی دو شاخ کلاچ دچار ایراد شده و یا خارهای نگهدارنده خود بلبرینگ کلاچ مشکل پیدا کرده است. البته باید اول از رگلاژ صحیحی و پاره نبودن سیم کلاچ مطمئن شوید و سپس علت را در خرابی دوشاخه جستجو کنید.
6.به وجود آمدن حالت نیم کلاچ بعد از فشردن کامل پدال
اگر احساس می‌کنید بعد از فشردن کامل پدال حالتی شبیه به نیم کلاچ در خودرو به وجود می‌آید و سیستم کلاچ به درستی نمی‌تواند نیروی موتور را قطع کند، می‌توانید احتمال بدهید که دو شاخ کلاچ ایراد پیدا کرده باشد. تغییر فرم یا خم شدن دو سر انتهایی دوشاخ کلاچ می‌تواند به چنین حالتی منجر شود.
در این زمان احتمال دارد که در اثر سایش صفحه کلاچ به دیسک یا فلایویل صداهای شبیه به صدای سایش فلزات به یکدیگر نیز شنیده شود و یا بوی سوختگی لنت در فضا انتشار یابد. در چنین مواقعی باید روی خرابی دوشاخ کلاچ متمرکز شوید و برای رفع مشکل به تعمیرکار مراجعه کنید تا علت اصلی را پیدا کند. البته تنظیم یا رگلاژ نبودن سیم کلاچ و یا خرابی‌های صفحه کلاچ نیز می‌تواند به چنین مشکلی منجر شود.
7.ایجاد سروصداهای نامتعارف بعد از فشردن پدال
اگر بعد از اینکه پدال کلاچ را تا ته فشار می‌دهید، سروصداهای ناهنجار همراه با لرزش شدید در پدال و سیستم گیربکس به وجود بیاید، می‌توانید به خراب بودن دو شاخ کلاچ شک کنید. همانطور که اشاره شد اگر اهرم دوشاخ کلاچ از جای خود خارج شود و یا به شدت لق بزند، این مورد باعث می‌شود تا بلبرینگ کلاچ بعد از تماس با دیسک کلاچ دوار، سروصداهای زیادی ایجاد کند . بنابراین اگر هنگام کلاچ گرفتن سروصداهای ناهنجار از سمت گیربکس به گوش می‌رسد، می‌توانید احتمال دهید که شاید دوشاخ ایراد پیدا کرده و آن را یکی از نشانه‌های خرابی دو شاخه کلاچ بدانید.
8.سفتی پدال کلاچ
معمولا سفتی پدال کلاچ به خرابی دیسک کلاچ و سفت شدن فنرهای آن ارتباط پیدا می‌کند، اما گاهی اوقات به ویژه هنگام خراب شدن بوش اهرم کلاچ هم احتمال دارد که با سفتی پدال کلاچ روبرو شوید. همچنین اگر اهرم کلاچ تغییر فرم دهد و به بدنه گیربکس بچسبد، شما با پدیده سفت شدن بیش از حد پدال کلاچ روبرو خواهید شد. برای رفع این مشکل باید اهرم دوشاخ کلاچ به همراه بوش‌های آن تعویض شوند. هنگام جا زدن نیز به اندازه کافی گریس و ماده روان کننده در داخل آن استفاده شود.
اجزا کلاچ خودرو چه عواملی باعث خرابی دو شاخ کلاچ می‌شوند؟
دو شاخه کلاچ معمولاً به این راحتی‌ها خراب نمی‌شود اما به هر حال اگر بیش از حد مورد استفاده قرار گیرد، ممکن است که با ایراداتی روبرو شود. به عنوان مثال تعویض دهنده‌های بیش از حد و بی‌مورد، نیم کلاچ کردن زیاد، رگلاژ نبودن سیم کلاچ، فشار آوردن بیش از حد روی سیستم کلاچ و مواردی از این دست باعث می‌شوند که عملکرد دو شاخه کلاچ از حالت عادی خارج و تحت تنش قرار بگیرد. بنابراین احتمال خرابی آن در چنین شرایطی بالاتر خواهد رفت.
کلام پایانی
نشانه‌ها و علائم خرابی دوشاخه کلاچ در خودروهای دستی عمدتا می‌تواند با ایرادات گیربکس و سیستم صفحه کلاچ مشترک باشد. بنابراین به صرف مشاهده چنین نقایصی که در بالا اشاره شد، نمی‌توان سریعا نسبت به خرابی دو شاخ کلاچ اطمینان پیدا کرد. معمولا تشخیص این عیب توسط تعمیرکاران متخصص انجام می‌گیرد و در اکثر مواقع نیز باید حتما گیربکس از بدنه جدا شود تا هم سلامت سیستم دیسک و صفحه مورد بررسی قرار بگیرد و هم هرگونه ایراد موجود در دوشاخ کلاچ، اهرم کلاچ، بوش‌ها و سیم کلاچ بازرسی شود.
برای جلوگیری از وقوع خرابی دوشاخ کلاچ باید تعویض دنده را صرفا در مواقع لزوم انجام داد و از قرار دادن پا روی کلاچ در مواقع استراحت خودداری کرد. فشار آوردن بیش از حد به دیسک و صفحه و بلبرینگ کلاچ و نیز عدم رگلاژ صحیح سیم کلاچ هم می‌تواند در خراب شدن زودتر از موعد دوشاخ کلاچ موثر باشد.
شاید مطالب زیر هم برای شما مفید باشد:
از کجا بفهمیم صفحه کلاچ تمام شده؟
10 تا از بهترین کراس اوورهای چینی
نویسنده : حسین باباپور
