باتری و دینام دو وسیله اصلی تامین‌کننده برق خودروهای بنزینی هستند که معمولاً به صورت دوره‌ای خراب می‌شوند و نیاز به تعویض یا تعمیر دارند. عملکرد این دو قطعه بسیار به هم وابسته است و ایرادات ناشی از خرابی آنها شباهت زیادی به هم دارد.
از همین رو زمانی که باتری ماشین شارژ خالی کرده و قدرت استارت زدن ندارد، این احتمال وجود دارد که یا باتری خراب شده باشد و یا دینام قابلیت شارژ کردن باتری را از دست داده باشد. در ادامه به طور دقیق در مورد تشخیص خرابی باتری و دینام خودرو توضیحات کاملی ارائه داده‌ایم.
وظیفه باتری و دینام خودرو چیست؟
باتری و دینام خودرو در همکاری با یکدیگر وظیفه دارند تا برق مورد نیاز قطعات الکتریکی و الکترونیکی ماشین را فراهم کنند. زمانی که خودرو خاموش است، باتری برق مورد نیاز چراغ‌ها، سیستم صوتی، لامپ‌های داخل کابین و کلیه لوازم برقی خودرو را تامین می‌کند. علاوه بر این مهم‌ترین وظیفه باتری تامین برق مورد نیاز استارت خودرو است. باتری برق را به موتور استارت می‌رساند و شما بعد از چرخاندن سوئیچ یا فشردن دکمه استارت، می‌توانید موتور خودرو را به کمک استارتر و برق تامین شده از سمت باتری روشن کنید.
زمانی که ماشین روشن می‌شود، وظیفه اصلی تامین برق اجزای الکتریکی خودرو به دوش دینام می‌افتد. دینام علاوه بر تامین برق خودرو در زمان روشن بودن، باتری را نیز شارژ می‌کند تا برای دفعات بعدی بتوان از آن در هنگام خاموش بودن خودرو برای استارت زدن و یا دیگر مصارف استفاده کرد. با این تفسیر متوجه شده‌اید که باتری و دینام بسیار به هم وابسته هستند و اختلال در عملکرد یکی می‌تواند باعث بروز ایراداتی مشابه مثل استارت نخوردن خودرو شود و این سوال را برای راننده پیش بیاورد که آیا باتری ماشین خراب است و یا دینام مشکل پیدا کرده و نمی‌تواند باتری را شارژ کند.
نحوه تشخیص خرابی باتری و دینام ماشیننحوه تشخیص خرابی باتری و دینام ماشین
برای تشخیص خرابی باتری و دینام ماشین می‌توان به نشانه‌های حاصل از این مشکل پرداخت و تشخیص داد که کدام قطعه خراب است. البته راه دقیق و فنی‌تری نیز وجود دارد که تعمیرکاران از آن استفاده می‌کنند و ما در ادامه بحث به این راه حل حرفه‌ای نیز اشاره خواهیم کرد.
نحوه تشخیص خرابی باتری
در ادامه به چند مورد از نشانه‌های خرابی باتری ماشین اشاره می‌کنیم تا با مشاهده آنها بتوانید تشخیص دهید که باتری خودروی شما خراب شده است و نیاز به تعویض دارد.
•کم نور شدن چراغ‌های پشت آمپر و چراغ‌های جلو هنگام خاموش بودن خودرو
همانطور که اشاره شد، هنگام خاموش بودن ماشین باتری وظیفه تامین برق اجزای مختلف را بر عهده دارد. اگر باتری ضعیف شده و شارژ کافی نداشته باشد، پشت آمپر کم سو می‌شوند و چراغ‌های جلو نیز قدرت خود را تا حد زیادی از دست می‌دهند. بنابراین اگر مشاهده کردید که نور چراغ‌های جلو در زمان خاموش بودن خودرو کم سو شده و چراغ‌های پشت آمپر نیز با نور کم کار می‌کنند، می‌توانید روی خراب بودن باتری اطمینان پیدا کنید.
•بد استارت خوردن
اگر باتری خراب باشد یا شارژ خالی کرده باشد، نمی‌تواند قدرت کافی برای به کار انداختن استارت ماشین را فراهم کند. پس اگر مشاهده کردید که استارت به‌سختی کار می‌کند و یا اصلاً کار نمی‌کند و فقط صدای کلیک مانند از آن به گوش می‌رسد، می‌توانید اطمینان پیدا کنید که شارژ باتری خالی شده و یا این قطعه کاملاً خراب شده و دیگر نمی‌تواند شارژ نگه دارد. البته خالی شدن شارژ باتری می‌تواند ناشی از خرابی دینام نیز باشد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم. اما اگر باتری فاسد و بیش از حد سولفات شده باشد، دیگر عمر آن به سر آمده و باید تعویض شود.
سولفاته بستن ترمینال‌های باتری •سولفاته بستن ترمینال‌های باتری
اگر برق باتری ماشین شما ضعیف است و نمی‌تواند قدرت کافی برای استارت خوردن ماشین را فراهم کند، ابتدا به سراغ بستهای باتری بروید؛ اگر شل بودند آنها را سفت کنید و دوباره استارت بزنید. اگر مشکل حل نشد و مشاهده کردید که بستهای باتری بیش از حد سولفاته بسته و رسوبات سفید یا سبز رنگ دور آن به وجود آمده است، می‌توانید حدس بزنید باتری خراب شده و به آخر عمر خود رسیده است.
البته این مورد می‌تواند گاهی که خودرو برای مدتی خوابیده نیز به وجود بیاید اما به هر حال، یکی از نشانه‌های خرابی باتری است و در صورتی که بعد از پاک کردن رسوبات باز هم باتری ماشین قادر به نگهداری شارژ برای مدت زمان کافی نباشد، باید حتماً باتری تعویض شود.
•بوی نامطبوع شبیه به تخم مرغ گندیده از سمت باتری
باتری خراب می‌تواند بویی شبیه به تخم مرغ فاسد از خود منتشر کند. اگر متوجه شدید که خودروی شما به ویژه در لحظه استارت و یا روشن کردن چراغ‌ها هنگام خاموش بودن ماشین نمی‌تواند برق لازم را تامین کند و ماشین به‌سختی استارت می‌خورد یا اصلاً استارت نمی‌خورد و در عین حال بوی بد نیز از سمت باتری به مشام می‌رسد، می‌توانید مطمئن باشید که باتری خراب شده و حتماً باید آن را تعویض کنید. چراکه عمر آن به سر آمده و قادر به ذخیره شارژ تامین برق ماشین نخواهد بود.
اتمام عمر باتری •اتمام عمر باتری
معمولاً باتری‌های موجود در بازار ایران نهایتاً چیزی بین ۲.۵ تا ۳ سال کار می‌کنند. اگر باتری خودروی شما همین مقدار عمر کرده و حالا نمی‌تواند به طور کامل شارژ نگه دارد، باید بدانید که عمر آن تمام شده و باید تعویض شود. حتی اگر دینام هم به درستی شارژ کند، باز هم باتری قابلیت نگهداری شارژ را ندارد و شما در لحظه استارت متوجه می‌شوید که ماشین به درستی استارت نمی‌خورد.
علائم خرابی دینام
خرابی دینام نیز علائمی دارد که در ادامه به بعضی از مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:
کم نور شدن چراغ‌های جلو هنگام روشن بودن ماشین •کم نور شدن چراغ‌های جلو هنگام روشن بودن ماشین
اگر زمانی که موتور خودرو روشن می‌شود، چراغ‌های جلو به تدریج کم‌نورتر شده و روشنایی همیشگی را ارائه نمی‌دهد، می‌توانید روی خرابی دینام متمرکز شوید. در مورد چراغ‌های پشت آمپر نیز همین شرایط حاکم است و اگر هنگام روشن بودن ماشین متوجه شدید که چراغ‌های پشت آمپر هم به تدریج کم سو شده‌اند، باید دینام را بررسی کنید.
•شنیده شدن صدایی شبیه به کلیک یا قرقر
اگر زمانی که ماشین روشن است، صدای شبیه به قرقر یا کلیک از سمت دینام به گوشتان رسید، احتمال بدهید که دینام مشکل پیدا کرده است. به ویژه اگر دینام برای مدت طولانی سرویس نشده باشد، بلبرینگ‌های روتور آن به تدریج گریپاژ کرده و باعث خرابی دینام می‌شوند.
•پخش شدن بوی سوختن لاستیک یا سیم داغ
اگر زمانی که ماشین روشن است، بویی شبیه به سوختن لاستیک یا سیم داغ از سمت موتور و به ویژه دینام به بینی شما رسید، باید اولا مطمئن شوید که خودرو دچار آتش‌سوزی نشده است. سپس دینام را به یک تعمیرکار نشان دهید تا خرابی احتمالی زغال‌های آن را بررسی کند.
•درست کار نکردن لوازم برقی خودرو
کار نکردن لوازم برقی خودرو به ویژه در زمان روشن بودن موتور می‌تواند نشانه مهمی در خراب بودن دینام باشد. کار نکردن سیستم صوتی، کم نور شدن چراغ‌ها و... هنگام روشن بودن ماشین دلیل مهمی برای خراب بودن دینام هستند.
تست باتری و دینام با مولتی متر •تست باتری و دینام با مولتی متر
علاوه بر علائم خرابی باتری و دینام که در بالا اشاره شد، تعمیرکاران حرفه‌ای برای تشخیص دقیق خرابی باتری و دینام از دستگاه مولتی متر یا ولت‌سنج استفاده می کنند. برای این منظور ابتدا باید پروب های مولتی متر را به ترمینال باتری متصل کنید و سوییچ را در حالت باز قرار دهید. اما ماشین را روشن نکنید. در این شرایط میزان ولتاژ باتری را بررسی کنید. باید ولتاژ باتری بیشتر از ۱۲.۵ تا ۱۳ ولت باشد. بعد از آن باید ماشین را استارت بزنید ، دقت کنید ولتاژ در لحظه استارت نباید کمتر از ۱۰ ولت شود. اگر ولتاژ استارت خودرو کمتر از ۱۰ ولت شود، یعنی باتری خراب است.
بعد از روشن شدن ماشین نیز باید ولتاژ باتری را بررسی کرد. این ولتاژ باید حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد بیشتر از ولتاژ باتری در حالت خاموش باشد تا دینام بتواند باتری را شارژ کند. ضمنا اگر چراغ‌ها نیز روشن شوند، نباید بیشتر از نیم ولت از میزان ولتاژ دینام کم شود. وگرنه دینام خراب است و نیاز به سرویس دارد.
راه‌های جلوگیری از خرابی دینام و باتری
به منظور جلوگیری از خرابی دینام و باتری بهتر است موارد زیر را رعایت کنید
• خاموش نگذاشتن ماشین برای مدت بیش از دو روز
• حرکت با خودرو به مدت حداقل نیم ساعت در روز
• سرویس دینام شامل تعویض آفتامات یا زغال‌های آن به‌علاوه سرویس یا تعویض بلبرینگ‌های روتور بعد از هر صدهزار کیلومتر کارکرد
• اطمینان از سفت بودن بست باتری
• زدودن رسوبات و سولفاته های بست باتری
سخن پایانی
باتری و دینام دو رکن اصلی تامین برق خودرو هستند. خرابی هر یک از این دو می‌تواند شما را کنار خیابان یا جاده متوقف کند و دردسرهای زیادی به دنبال آورد. تعویض به موقع باتری معمولاً هر سه سال یکبار، سرویس دینام هر ۱۰۰ هزار کیلومتر، تعویض به موقع تسمه دینام معمولاً بین ۳۰ تا ۴۰ هزار کیلومتر، اطمینان از سالم و محکم بودن بستهای باتری و...، می‌تواند از خرابی بی‌موقع و ناگهانی دینام یا باتری جلوگیری کند و دردسرهای ماندن در کنار جاده و خیابان را از شما دور سازد.
