انقلاب ایمنی در صنعت خودرو؛ افتتاح مرکز تست تصادف AQS با آزمون فنی فونیکس
صنعت خودروسازی ایران پس از گذشت بیش از شش دهه از آغاز فعالیت مونتاژ و تولید، سرانجام در یک رویداد تاریخی شاهد افتتاح نخستین مرکز مستقل تست تصادف خودرو با نام مرکز آزمونهای ایمنی و کیفیت خودرو (AQS) بود. این رویداد که میتوان آن را نقطه عطفی در تاریخ مهندسی خودرو کشور دانست، ایران را به جمع ۱۲ کشور دارای این فناوری استراتژیک وارد کرد. تا پیش از این، فقدان چنین زیرساختی نه تنها هزینههای ارزی سنگینی را برای تست خودروها در مراکز اروپایی و آسیایی به تولیدکنندگان تحمیل میکرد، بلکه ابهامات زیادی را پیرامون ایمنی واقعی خودروهای مونتاژی و تولید داخل به وجود آورده بود. این گزارش به بررسی ابعاد فنی، اقتصادی و ایمنی این مرکز و نخستین تست انجام شده در آن میپردازد.
مشخصات فنی و زیرساختی مرکز AQS؛ شاهکار مهندسی با سرمایهگذاری کلان
تاسیس مرکز آزمونهای ایمنی و کیفیت خودرو (AQS) پروژهای عظیم است که با سرمایهگذاری ترکیبی ریالی و ارزی به سرانجام رسیده است. طبق دادههای اعلامی، این مرکز حاصل تزریق ۳۰۰۰ میلیارد تومان سرمایه ریالی و ۱۱ میلیون یورو سرمایه ارزی است. این حجم از سرمایهگذاری نشاندهنده اهمیت استراتژیک پروژه در زنجیره ارزش خودروسازی کشور است. این مجموعه در زمینی به مساحت ۲۶ هزار مترمربع بنا شده که ۱۳ هزار مترمربع آن به سالنهای تخصصی تست و آزمایشگاهها اختصاص دارد.
از منظر تجهیزات فنی، این مرکز به فناوریهای روز دنیا مجهز شده است که تا پیش از این تنها در ویدیوهای مراکز معتبری همچون Euro NCAP یا IIHS مشاهده میشد. قلب تپنده این مرکز، سیستمهای تصویربرداری فوق پیشرفته آن است. استفاده از دوربینهای پرسرعت با قابلیت ثبت ۱۰۰ هزار فریم در ثانیه، به مهندسان اجازه میدهد تا دقیقترین تغییر شکلها و رفتارهای دینامیکی سازه خودرو را در کثری از ثانیه تحلیل کنند. این سطح از دقت برای تشخیص نقاط شکست جوشها، عملکرد کمربندهای ایمنی و زمانبندی باز شدن ایربگها حیاتی است.
علاوه بر سیستمهای اپتیکال، استفاده از آدمکهای تست تصادف (Dummy) نسل جدید، بخش دیگری از توانمندیهای این مرکز است. این آدمکها که هر کدام صدها هزار دلار قیمت دارند، مجهز به سنسورهای شتابسنج، فشارسنج و پتانسیومترهای متعددی هستند که آسیبهای وارده به اندامهای حیاتی انسان را شبیهسازی میکنند.
نکته مثبت این بخش، دستیابی ایران به دانش فنی راهاندازی و کالیبراسیون این تجهیزات پیچیده است که استقلال فنی کشور را تضمین میکند. با این حال، نکته منفی یا چالش برانگیز ماجرا، هزینههای بسیار بالای نگهداری و کالیبراسیون دورهای این تجهیزات در شرایط تحریمی است. تامین قطعات یدکی این آدمکها و بهروزرسانی نرمافزارهای تحلیل داده، چالشی است که مدیریت AQS باید برای آن تدبیری بلندمدت بیاندیشد.
افتتاح نخستین مرکز تست تصادف ایران با فونیکس F7 پرومکسظرفیت عملیاتی و استانداردهای منطبق
یکی از ویژگیهای بارز مرکز AQS، ظرفیت عملیاتی بالای آن است. این مرکز توانایی انجام ۳۰۰ تا ۴۰۰ تست تصادف در سال را دارد. این عدد نه تنها نیازهای فعلی صنعت خودروی کشور را پوشش میدهد، بلکه پتانسیل ارائه خدمات به سایر کشورهای منطقه را نیز فراهم میکند. این مرکز قابلیت اجرای آزمونهای معتبر بینالمللی منطبق با پروتکلهای Euro NCAP را داراست که سختگیرانهترین استاندارد ایمنی در جهان محسوب میشود. تطابق با این استانداردها به معنای آن است که نتایج به دست آمده در این مرکز، قابلیت استناد در مجامع فنی بینالمللی را خواهد داشت.
تحلیل نخستین تست رسمی؛ عملکرد فونیکس F7 پرومکس زیر ذرهبین
در مراسم افتتاحیه، برای نمایش توانمندیهای مرکز، یک دستگاه خودروی فونیکس F7 پرومکس به عنوان نخستین سوژه تست تصادف انتخاب شد. انتخاب این خودرو پیامهای متفاوتی را به بازار و صنعت مخابره کرد. از دیدگاه فنی، نتایج این تست برای این محصول مونتاژی بسیار امیدوارکننده گزارش شده است.
بر اساس مشاهدات و گزارشهای فنی منتشر شده، در لحظه برخورد، عملکرد سیستمهای ایمنی فعال و غیرفعال خودرو در حد استانداردهای جهانی ظاهر شد. کیسههای هوا در زمانبندی دقیق عمل کردند و از برخورد سر و بدن آدمکها به اجزای سخت کابین جلوگیری نمودند. نکته بسیار حائز اهمیت در تستهای تصادف، حفظ ساختار سلول حیاتی (کابین) است. در تست فونیکس F7 پرومکس، ستون A (ستون جلو) دچار شکستگی یا کمانش بحرانی نشد و فضای پا برای راننده حفظ گردید.
همچنین، یکی دیگر از شاخصهای حیاتی پس از تصادف، قابلیت باز شدن درها برای خروج اضطراری سرنشینان است. در این آزمون، درهای خودرو پس از برخورد قفل نشدند و قابلیت باز شدن آسان را داشتند که نشاندهنده طراحی صحیح مکانیزم قفلها و استحکام ستون B است.
با وجود این عملکرد مثبت فنی، یک نقد جدی به مراسم افتتاحیه وارد است. سوالی که در ذهن بسیاری از کارشناسان و افکار عمومی شکل گرفت این بود که چرا برای افتتاح چنین مرکز ملی مهمی، از خودروهای پرتیراژ داخلی مانند محصولات خانواده پژو، دنا یا سایپا استفاده نشد؟ افکار عمومی بیش از آنکه نگران ایمنی خودروهای لوکس و جدید مونتاژی باشند، دغدغه ایمنی خودروهایی را دارند که سهم اصلی را در بازار و متاسفانه در آمار تلفات جادهای دارند. عدم تست یک خودروی ملی در روز افتتاحیه، این شائبه را ایجاد کرد که شاید خودروسازان داخلی هنوز آمادگی روبرو شدن با واقعیت ایمنی محصولات قدیمی خود را در برابر دوربینهای ۱۰۰ هزار فریمی ندارند.
ریشهیابی تاسیس مرکز و ابعاد اقتصادی پروژه
سعید تاجیک، رئیس هیئت مدیره AQS، در اظهارات خود ریشه شکلگیری این ایده را به یک تراژدی ملی پیوند زد. حادثه تلخ تصادف زنجیرهای در محور بهبهان-اهواز در سال ۱۴۰۰ که در آن ایربگهای هیچیک از خودروهای درگیر باز نشد، زنگ خطری جدی برای نهادهای نظارتی بود. تا پیش از تاسیس این مرکز، بررسی علت عدم عملکرد ایربگها بیشتر بر پایه حدس و گمان و بررسیهای میدانی پس از حادثه بود، اما اکنون امکان بازسازی صحنه و تست دقیق سنسورهای شتاب و واحد کنترل ایربگ (ACU) فراهم شده است.
از منظر اقتصادی، راهاندازی AQS یک توفیق بزرگ محسوب میشود. پیش از این، خودروسازان برای دریافت تاییدیههای نوع (TA) مجبور به ارسال خودرو به مراکزی در اسپانیا، آلمان یا چین بودند. این فرآیند علاوه بر زمانبر بودن، هزینههای ارزی سنگینی داشت. طبق برآوردها، فعالیت این مرکز سالانه از خروج ۱۰ تا ۱۲ میلیون یورو ارز از کشور جلوگیری میکند.
نکته مثبت این صرفهجویی، کاهش هزینه تمامشده پروسه تحقیق و توسعه (R&D) برای خودروسازان است. اما نکته منفی و چالش اقتصادی در مدل کسبوکار این مرکز نهفته است؛ آیا خودروسازان دولتی و خصوصی ملزم به پرداخت هزینههای واقعی تست خواهند بود یا با لابیگری و فشارهای دولتی، سعی در کاهش استانداردهای تست برای دریافت مجوزهای تولید خواهند داشت؟ استقلال مالی و فنی این مرکز، کلید بقای کیفیت آن خواهد بود.
افتتاح نخستین مرکز تست تصادف ایران رویکرد دولت و الزامات قانونی آینده
حضور محمدرضا عارف، معاون اول رئیسجمهور در مراسم افتتاحیه، نشاندهنده اهمیت حاکمیتی این پروژه است. وی با اشاره به آمار تکاندهنده سالانه ۲۰ هزار کشته و ۳۰۰ هزار مصدوم در تصادفات جادهای، این مرکز را ابزاری حیاتی برای صیانت از سرمایههای انسانی دانست. تاکید معاون اول بر "الزامی شدن تستهای ایمنی برای تمامی خودروها پیش از عرضه"، میتواند قواعد بازی را در بازار خودرو ایران تغییر دهد.
باید سازوکاری تدوین شود که هیچ خودرویی بدون گذراندن موفق تستهای این مرکز، اجازه شمارهگذاری و ورود به جادههای کشور را نداشته باشد. دولت آمادگی دارد چارچوبهای قانونی لازم را برای این الزام فراهم کند.
این رویکرد دولتی اگرچه در کلام بسیار مثبت و امیدوارکننده است، اما تجربه نشان داده که فاصله بین "الزام قانونی" و "اجرای دقیق"، پاشنه آشیل صنعت خودرو ایران بوده است. نکته مثبت ماجرا، وجود ابزار سنجش است؛ دیگر بهانهای برای نبود امکانات تست وجود ندارد. اما نگرانی اصلی اینجاست که آیا در صورت مردودی یک خودروی پرتیراژ داخلی در این تستها، نهادهای تصمیمگیرنده قدرت توقف خط تولید آن را خواهند داشت یا مصلحتاندیشیهای اشتغال و بازار، بر استانداردهای ایمنی سایه خواهد افکند؟
در نهایت، افتتاح مرکز AQS با تست موفقیتآمیز فونیکس، گامی بلند به سوی شفافیت در صنعت خودرو است. این مرکز میتواند مرز میان "ادعای ایمنی" و "ایمنی واقعی" را مشخص کند، مشروط بر آنکه استقلال فنی آن فدای مصلحتهای صنعتی نشود.
