سوختی که یک هواپیمای غولپیکر را در آسمان به پرواز درمیآورد، هیچ شباهتی به بنزینی که در باک خودرو میریزید ندارد. هرچند هر دو از نفت خام بهدست میآیند، اما ترکیب شیمیایی، کیفیت، قیمت، شرایط نگهداری و میزان مصرف آنها کاملاً متفاوت است و همین تفاوتها نقش مستقیمی در هزینه سفر هوایی دارند. وقتی هزینه سوخت، نگهداری و عملیات پرواز بالا میرود، طبیعی است که این موضوع در سوختی که یک هواپیمای غولپیکر را در آسمان به پرواز درمیآورد، هیچ شباهتی به بنزینی که در باک خودرو میریزید ندارد. هرچند هر دو از نفت خام بهدست میآیند، اما ترکیب شیمیایی، کیفیت، قیمت، شرایط نگهداری و میزان مصرف آنها کاملاً متفاوت است و همین تفاوتها نقش مستقیمی در هزینه سفر هوایی دارند. وقتی هزینه سوخت، نگهداری و عملیات پرواز بالا میرود، طبیعی است که این موضوع در قیمت بلیط هواپیما هم تأثیر بگذارد.
۱. ترکیب شیمیایی و فرمول ساخت بنزین هواپیما و ماشین
بنزین خودرو (Gasoline) ترکیبی از هیدروکربنهای سبک است تا موتورهای احتراق داخلی را بهخوبی تغذیه کند. درمقابل، سوخت هواپیما بسته به نوع آن متفاوت است و هواپیماهای کوچک پیستونی معمولاً از بنزین هوانوردی با اکتان بالا (Avgas) استفاده میکنند. جتهای مسافربری مانند همان پروازهایی است در آن حضور داریم و هواپیماهای نظامی به Jet Fuel مانند Jet A یا Jet A-1 نیاز دارند. این نوع سوخت بیشتر شبیه نفت سفید پالایششده است. تفاوت ترکیب بنزین هواپیما و ماشین باعث میشود تا هرکدام از سوختهای هواپیما و ماشین، عملکرد مخصوص خود را داشته باشد. بهعنوان مثال، اگر خودرو از سوخت جت استفاده کند، موتور بهدرستی کار نمیکند و برعکس.
۲. عدد اکتان؛ ازجمله تفاوتهای بنزین هواپیما و ماشین
بنزین هواپیماوقتی درباره سوخت خودرو صحبت میکنیم، معمولاً منظورمان همان بنزینی است که در پمپبنزینهای ایران با اکتان ۸۷ تا ۹۵ عرضه میشود. عدد اکتان نشان میدهد که سوخت چقدر دربرابر احتراق زودهنگام مقاوم است. حالا تصور کنید با ماشین شخصیتان قصد دارید از مشهد تا تهران رانندگی کنید و همین بنزین معمولی کار شما را راه میاندازد. اگر همان مسیر را با هواپیما طی کنید. این هواپیماها در ارتفاع بالا به بنزینی با اکتان بسیار زیاد نظیر Avgas 100LL نیاز دارند تا موتور دچار کوبش و ضربه نشود.
۳. نقطه اشتعال و ایمنی سوخت در بنزین هواپیما و ماشین
یکی از تفاوتهای مهم برای مقایسه بنزین هواپیما و ماشین نقطه اشتعال (Flash Point) است. بنزین خودرو نقطه اشتعالی کمی دارد و بدینمعنی است که خیلی سریع بخار میشود و قابلیت اشتعال دارد. سوخت جت نقطه اشتعالی بیشتری دارد؛ به همین دلیل، در حملونقل و ذخیرهسازی ایمنی بیشتر را تضمین میکند. همین ویژگی باعث شده است تا هواپیماها بتوانند حجم زیادی از سوخت را در بالها و بدنه حمل کنند، بدون اینکه خطر آتشسوزی ناگهانی بهراحتی اتفاق بیفتد.
۴. مصرف سوخت و بازدهی در بنزین هواپیما و ماشین
خودرو سواری معمولی بهطور میانگین بین ۶ تا ۱۲ لیتر بنزین در هر ۱۰۰ کیلومتر مصرف میکند. حالا تصور کنید برای همان مسیر اگر بهجای ماشین هواپیمای مسافربری همچون بوئینگ ۷۴۷ استفاده شود، مصرف سوخت آن حدود ۱۲ لیتر بهازای هر ۱۰۰ کیلومتر برای هر مسافر خواهد بود. شاید این رقم در نگاه اول زیاد به نظر برسد؛ اما وقتی بدانیم همین هواپیما میتواند صدها نفر را با سرعت چند برابر خودرو و در ارتفاع بالا جابهجا کند، متوجه میشویم که سوخت آن بهینه محسوب میشود. برای نمونه، کسی که قصد دارد بین دو شهر پررفتوآمد مثل شیراز و تهران سفر کند، اگر بخواهد با ماشین شخصی برود، هم مصرف بنزین و هم زمان سفر بسیار بیشتر خواهد بود.
۵. هزینه و قیمتگذاری بنزین هواپیما و ماشین
قیمتگذاری بنزین هواپیما و ماشین بنزین خودرو بسته به یارانه و مالیات در هر کشور قیمت متفاوتی دارد؛ اما سوخت هواپیما جهانیتر است و اغلب براساس نرخ نفت خام و استانداردهای بینالمللی تعیین میشود. هزینه سوخت برای ایرلاینها بخش بزرگی از مخارج پرواز را تشکیل میدهد و گاهی تا ۳۰ درصد سیاستهای قیمتگذاری بلیط هواپیما به سوخت آن مربوط است.
۶. شرایط نگهداری و حملونقل بنزین هواپیما و ماشین
سوخت ماشین در پمپبنزینهای شهری در دسترس است و به شرایط خاص نیازی ندارد. درصورتیکه سوخت هواپیما باید در مخازن مخصوص با کنترل دما و فشار و جلوگیری از آلودگی ذخیره شود. حتی کوچکترین ناخالصی میتواند در ارتفاع بالا مشکلساز شود. بهطور کلی، فرودگاهها تانکرهای عظیم زیرزمینی دارند که سوخت را پیشاز ورود به هواپیما چندین بار فیلتر میکنند.
۷. تأثیر زیستمحیطی بنزین ماشین و هواپیما
نوع سوخت ماشین و هواپیما هر دو نوع سوخت ماشین و هواپیما از مشتقات نفتی هستند و به انتشار دیاکسیدکربن کمک میکنند. آمارها نشان میدهند که سوخت هواپیما بهدلیل مصرف زیاد اثر بیشتری بر تغییرات اقلیمی دارد. در سالهای اخیر، تلاشهایی برای تولید سوختهای پایدار هوانوردی (SAF) شده است که میتواند تا ۸۰ درصد انتشار گازهای گلخانهای را کاهش دهد. پیشرفت فناوری نشان داده است که خودروها نیز با گرایش بهسمت برقیشدن، کمکم از بنزین فاصله میگیرند.
۸. تفاوت در عملکرد موتور ماشین و هواپیما
موتور خودرو برای کار با سوخت سبک و احتراق سریع طراحی شده است و موتورهای توربوجت و توربوفن نیازمند سوختی با قابلیت احتراق یکنواخت و پایدار هستند. این تفاوت در طراحی موتورها بهخوبی نشان میدهد که چرا هیچکدام از سوختها جای دیگری را پر نمیکند و حتی ایجاد تغییری کوچک در نوع سوخت میتواند به خرابی کامل موتور منجر شود.
۹. آینده سوخت در صنعت حملونقل
با افزایش نگرانیهای زیستمحیطی، آینده بهسمت استفاده از انرژیهای پاک حرکت میکند. خودروهای برقی روزبهروز جایگزین خودروهای بنزینی میشوند. در هوانوردی نیز، تحقیقات زیادی روی سوختهای زیستی و هیدروژن و الکتریسیته درحال انجام است. هرچند با رسیدن به هواپیماهای کاملاً برقی هنوز فاصله زیادی داریم، آینده حملونقل بهسمت کاهش وابستگی به بنزین و گازوئیل حرکت میکند.
جمعبندی
بنزین ماشین و سوخت هواپیما در ظاهر هر دو از نفت خام تولید میشوند؛ اما تفاوتهای بنیادین در ترکیب، عملکرد، ایمنی، قیمت و حتی تأثیرات زیستمحیطی دارند. درمقابل، خودروها به سوختی سبک و ارزان نیاز دارند و هواپیماها به سوختی پایدار و ایمن و مقاوم در برابر دماهای شدید متکی هستند. در پایان، میتوانیم نتیجه بگیریم که آینده هر دو صنعت نیز بهسمت انرژیهای پایدارتر حرکت میکند.
این متن رپورتاژ آگهی است و خودروبانک دخالتی در محتوای آن ندارد
