زلزله تقاضا در یازدهمین طرح فروش ایران خودرو
عصر روز شنبه ۲۹ آذر ۱۴۰۴، آماری حیرتانگیز از سوی گروه صنعتی ایران خودرو منتشر شد که نه تنها رکوردهای پیشین صنعت خودروی کشور را جابهجا کرد، بلکه بار دیگر واقعیتهای تلخ و شیرین بازار ملتهب خودرو در ایران را به نمایش گذاشت. بر اساس آخرین دادههای استخراج شده از سامانه فروش تا ساعت ۱۵:۰۰ امروز، تعداد متقاضیان شرکت در یازدهمین دوره ثبت درخواست خرید محصولات این شرکت از مرز ۱۰ میلیون نفر عبور کرده است. این حجم از استقبال که معادل بخش قابل توجهی از جمعیت فعال کشور است، نشاندهنده عمق شکاف میان عرضه و تقاضا و همچنین تبدیل شدن خودرو از یک کالای مصرفی به یک کالای سرمایهای است. این آمار در حالی منتشر میشود که بازار خودرو در هفتههای اخیر نوسانات قیمتی متعددی را تجربه کرده و بسیاری از مصرفکنندگان واقعی، چشم امید به این طرحهای فروش و مکانیزم قرعهکشی دوختهاند. تحلیل دادههای ورودی نشان میدهد که اشتیاق برای خرید محصولات ایران خودرو همچنان در نقطه اوج قرار دارد و موانع موجود مانند بلوکه کردن پول در حسابهای وکالتی نیز نتوانسته است مانع هجوم خریداران به این سامانه شود.
آمار دقیق متقاضیان و کدهای رهگیری صادر شده
طبق اطلاعیه رسمی صادر شده و دادههای سیستمی که تا ساعت ۱۵:۰۰ روز شنبه ۲۹ آذر ۱۴۰۴ نهایی شده است، ارقام ثبت شده به شرح زیر است:
تعداد کل کدهای رهگیری صادر شده در سامانه به عدد ۱۰.۴۸۰.۰۰۰ رسیده است.
تعداد افراد حقیقی شرکتکننده در فرآیند ثبتنام معادل ۱۰.۰۵۰.۰۰۰ نفر میباشد.
این ارقام نشان میدهد که سامانه فروش اینترنتی ایران خودرو، یکی از سنگینترین ترافیکهای دادهای تاریخ وبسایتهای تجاری کشور را تجربه کرده است. نکته حائز اهمیت در این بخش، مدیریت حجم عظیم درخواستها در بستری است که در دورههای گذشته بارها با چالشهای فنی و کندی مواجه شده بود، اما به نظر میرسد در این دوره زیرساختها تا حدودی تابآوری بیشتری از خود نشان دادهاند، هرچند گزارشهای پراکندهای از کندی سامانه در ساعات پیک وجود داشته است.
تحلیل فنی اختلاف میان کدهای رهگیری و تعداد ثبتنامکنندگان
یکی از نکات فنی و آماری جالب در گزارش امروز، وجود اختلاف ۴۳۰.۰۰۰ عددی میان تعداد کدهای رهگیری صادر شده و تعداد افراد ثبتنام کننده است. این اختلاف در نگاه اول ممکن است شائبهبرانگیز به نظر برسد، اما بررسیهای فنی نشان میدهد که این موضوع ناشی از فرآیند «ویرایش سفارش» توسط کاربران است.
در طراحی فنی سامانه فروش، هنگامی که یک متقاضی پس از ثبتنام اولیه و دریافت کد رهگیری، تصمیم به تغییر خودروی انتخابی یا نوع طرح فروش (مثلاً تغییر از فروش فوقالعاده به پیشفروش) میگیرد، سیستم در برخی موارد با ابطال درخواست قبلی و ثبت درخواست جدید، کد رهگیری تازهای تولید میکند یا در فرآیند انصراف و ثبت مجدد، شمارنده کدها تغییر میکند. بنابراین، عدد ۱۰ میلیون و ۵۰ هزار نفر، آمار دقیق و خالص افرادی است که کد ملی آنها در سیستم به عنوان متقاضی نهایی ثبت شده است. این امکان ویرایش اگرچه آزادی عمل بیشتری به مشتریان میدهد، اما از دیدگاه دادهکاوی، سربار اضافی را بر پایگاه داده سیستم تحمیل میکند که نیازمند بهینهسازی در الگوریتمهای شمارش لحظهای است.
بررسی ریشههای اقتصادی هجوم ۱۰ میلیونی
ثبت نام بیش از ۱۰ میلیون نفر برای خرید خودرو، پیامی فراتر از یک علاقه ساده به اتومبیل دارد. این عدد نشاندهنده جریان عظیم نقدینگی سرگردان در جامعه است که به دلیل تورم و کاهش ارزش پول ملی، به هر پناهگاهی برای حفظ ارزش خود چنگ میزند. اختلاف قیمت فاحش میان قیمت مصوب کارخانه و قیمت بازار آزاد، که در برخی مدلهای ایران خودرو به بیش از چند صد میلیون تومان میرسد، انگیزه اصلی این هجوم تاریخی است. در واقع، بسیاری از این ۱۰ میلیون نفر نه لزوماً به دلیل نیاز فوری به وسیله نقلیه، بلکه با نگاه به خودرو به عنوان یک دارایی سرمایهای و ماشین چاپ پول وارد این میدان شدهاند.
این وضعیت از یک سو نشاندهنده اعتماد مردم به نقدشوندگی کالای خودرو است (نکته مثبت اقتصادی برای صنعت)، اما از سوی دیگر، زنگ خطری جدی برای سیاستگذاران اقتصادی است که نتوانستهاند بازارهای موازی جذابتری برای جذب سرمایههای خرد ایجاد کنند (نکته منفی کلان). وقتی یک هشتم جمعیت کشور برای خرید خودرو صف میکشند، یعنی ساختار تولید و توزیع با یک ناترازی وحشتناک مواجه است.
ظرفیت تولید در برابر سونامی تقاضا
با توجه به آمار ۱۰ میلیون متقاضی، اگر فرض کنیم ایران خودرو در این طرح فروش قصد عرضه ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو را داشته باشد (که عددی خوشبینانه است)، شانس برنده شدن برای هر متقاضی به کمتر از یک درصد میرسد. این نسبت شانس، فرآیند خرید خودرو را عملاً به یک لاتاری ملی تبدیل کرده است.
از منظر مهندسی تولید، پاسخگویی به این حجم از تقاضا نیازمند سالها کار مداوم خطوط تولید با ظرفیت کامل است. حتی اگر تیراژ تولید سالانه ایران خودرو را حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار دستگاه در نظر بگیریم، پوشش تقاضای انباشته شده در همین یک طرح فروش، نیازمند حدود ۲۰ سال تولید (بدون در نظر گرفتن متقاضیان جدید در آینده) است. این شکاف عمیق میان توان مهندسی و واقعیت بازار، بزرگترین پاشنه آشیل صنعت خودروی کشور محسوب میشود. در حالی که افزایش تیراژ تولید همواره در دستور کار بوده، اما محدودیتهای زنجیره تأمین، تحریمهای تکنولوژیک و قدیمی بودن پلتفرمها، اجازه جهش ناگهانی تولید را نمیدهد.
نقش الزامات بانکی و بلوکه شدن پول
در این دوره از ثبتنام، شرط وکالتی کردن حساب و بلوکه شدن مبلغی مشخص (معمولاً ۲۳۰ میلیون تومان) اعمال شد تا از ورود تقاضای کاذب جلوگیری شود. با این حال، آمار ۱۰ میلیونی نشان داد که حتی این فیلترهای مالی نیز نتوانسته است سد راه متقاضیان شود.
اگر میانگین مبلغ بلوکه شده را در نظر بگیریم، حجم نقدینگی که به واسطه این طرح در شبکه بانکی کشور فریز شده است، عددی نجومی و غیرقابل تصور خواهد بود. این موضوع از یک سو باعث جمعآوری موقت نقدینگی از سطح جامعه و کاهش فشار تورمی لحظهای بر بازارهای دیگر (مانند ارز و طلا) میشود، اما از سوی دیگر، پس از اعلام نتایج و آزادسازی پولهای بلوکه شده افراد برنده نشده، میتواند شوک بازگشتی شدیدی به اقتصاد وارد کند. سیستم بانکی کشور در این روزها فشار سنگینی را برای تراکنشهای مربوط به وکالتی کردن حسابها تحمل کرده است و پایداری نسبی درگاههای بانکی در برابر میلیونها درخواست، یک نکته مثبت فنی محسوب میشود.
پیامدهای اجتماعی و روانی لاتاری خودرو
تبدیل شدن خرید خودرو به یک آرزوی دور از دسترس که نیازمند شانس و اقبال در قرعهکشی است، تأثیرات روانی منفی بر جامعه مصرفکننده گذاشته است. استرس ناشی از ثبتنام، انتظار برای قرعهکشی و ناامیدی پس از عدم موفقیت، چرخهای است که میلیونها ایرانی بارها آن را تجربه کردهاند. این سیستم توزیع، اگرچه با هدف عدالتمحوری طراحی شده است، اما در عمل به دلیل شانس بسیار پایین، نارضایتیهای عمومی را دامن میزند.
چشمانداز بازار پس از اعلام نتایج
با پایان مهلت ثبتنام و نزدیک شدن به زمان قرعهکشی، بازار آزاد خودرو وارد فاز انتظار خواهد شد. معمولاً در این بازه زمانی، معاملات در بازار آزاد کاهش مییابد و رکودی موقت حاکم میشود. اما پس از اعلام نتایج و مشخص شدن اینکه بیش از ۹۹ درصد متقاضیان موفق به خرید نشدهاند، هجوم مجدد خریداران ناکام به بازار آزاد محتمل است. این پدیده میتواند منجر به افزایش مجدد قیمتها در بازار آزاد شود، مگر اینکه سیاستگذار با خبردرمانی یا عرضه فوری در بورس کالا (در صورت صدور مجوز) سعی در کنترل هیجانات داشته باشد.
نکته مثبت ماجرا اینجاست که شفافیت آماری ارائه شده توسط ایران خودرو و اعلام دقیق تعداد کدها و افراد، گامی رو به جلو در جهت شفافسازی فرآیند قرعهکشی است. با این حال، تا زمانی که تولید افزایش نیابد و قیمتگذاری دستوری اصلاح نشود، این سیکل معیوب ۱۰ میلیون تقاضا برای تعداد محدودی خودرو ادامه خواهد داشت.
وضعیت فنی خودروهای عرضه شده
در این طرح فروش، ایران خودرو سبدی از محصولات پرطرفدار خود را عرضه کرده است که عمدتاً شامل خانواده دنا، تارا و احتمالاً مدلهای جدیدتر ریرا میباشد. از نظر فنی، این خودروها نسبت به مدلهای قدیمیتر ارتقاهایی در زمینه ایمنی و استانداردهای ۸۵ گانه داشتهاند. استفاده از سیستمهای کنترل پایداری (ESC)، سنسورهای پایش فشار باد تایر (TPMS) و ارتقای پیشرانهها به استانداردهای آلایندگی بالاتر، از نکات مثبتی است که در محصولات جدید دیده میشود. اما همچنان کیفیت مونتاژ و قطعات تزییناتی داخلی، پاشنه آشیل محصولاتی است که با چنین ولعی توسط بازار بلعیده میشوند. خریداران در واقع برای تکنولوژی روز دنیا صف نکشیدهاند، بلکه برای حفظ ارزش پول خود در برابر محصولاتی با تکنولوژی متعلق به دهه گذشته (با کمی بهروزرسانی) رقابت میکنند.
قابل توجه است که اختلاف میان تعداد کدهای رهگیری و ثبتنامکنندگان ناشی از انصراف بخشی از متقاضیان پس از ثبتنام اولیه و انتخاب مجدد خودرو میباشد.
در نهایت، آمار ۱۰ میلیونی ثبتنام ایران خودرو در آذر ماه ۱۴۰۴، سندی تاریخی از وضعیت اقتصاد کلان و صنعت خودروی ایران است. این عدد فریاد بلندی از نیاز بازار است که با روشهای فعلی فروش و تولید، پاسخی درخور دریافت نمیکند. مسئولان صنعتی باید بپذیرند که مدیریت تقاضا از طریق قرعهکشی به بنبست رسیده و تنها راه نجات، آزادسازی قیمتها در کنار آزادسازی واقعی واردات و افزایش تیراژ تولید با مشارکت شرکای خارجی است. در غیر این صورت، در دورههای بعدی شاهد رکوردهای عجیبتری خواهیم بود که مدیریت آنها از توان زیرساختهای فنی کشور خارج خواهد شد.
آیا شما جزو ۱۰ میلیون نفر شرکتکننده در این طرح بودید و آیا زیرساخت سایت را برای ثبتنام مناسب ارزیابی کردید؟ نظرات خود را درباره تجربه ثبتنام با ما در میان بگذارید.
