آغاز فروش بنزین سوپر ۸۰ هزار تومانی؛ جزئیات فنی و محل استقرار جایگاه‌ها

در حالی که طی سال‌های اخیر کمبود شدید و عدم عرضه آن بنزین سوپر در جایگاه‌های سوخت سراسر کشور به یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های مالکان خودروهای مدرن، وارداتی و توربوشارژ تبدیل شده بود، سرانجام طلسم عرضه این سوخت باکیفیت شکسته شد. بر اساس تصمیمات جدید حاکمیتی در حوزه انرژی، عرضه بنزین سوپر وارداتی با نرخ غیرسوبسیدی و بر اساس قیمت‌های جهانی از امروز پنجشنبه ۴ دی ماه ۱۴۰۴ در نقاط کلیدی پایتخت آغاز شده است. این اقدام که با هدف پاسخگویی به نیاز خودروهای با تکنولوژی بالا و کاهش فشار بر زیرساخت‌های پالایشگاهی داخلی صورت گرفته، فصل جدیدی را در نظام توزیع سوخت ایران رقم زده است.

آغاز عرضه بنزین سوپر وارداتی؛ جزئیات قیمت و شیوه توزیع

از نخستین ساعات امروز، ۵ دستگاه خودروی سوخت‌رسان سیار با رنگ بدنه سبز و نشان مشخص E+95 در مناطق شمال و غرب تهران مستقر شده‌اند تا سوخت‌گیری خودروهای متقاضی را انجام دهند. این طرح که توسط بخش خصوصی و تحت نظارت شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران اجرا می‌شود، برای اولین بار بنزین را با قیمتی نزدیک به نرخ‌های منطقه خلیج فارس به دست مصرف‌کننده نهایی می‌رساند. قیمت اعلامی برای هر لیتر از این بنزین سوپر ۸۰ هزار تومان تعیین شده است که با احتساب ۲۵۰ تومان اجرت توزیع به ازای هر لیتر، هزینه نهایی سوخت‌گیری را برای مالکان به ارقام میلیونی می‌رساند.

از نکات مثبت این طرح می‌توان به تأمین سوخت باکیفیت برای پیشرانه‌های حساس اشاره کرد که مدت‌ها از بنزین بی‌کیفیت آسیب دیده بودند. در مقابل، قیمت بسیار بالا در مقایسه با بنزین یارانه‌ای (۳ هزار تومانی) و بنزین سوپر دولتی (۳۵۰۰ تومانی در صورت موجود بودن) بزرگ‌ترین نقطه ضعف این طرح از دیدگاه اقتصادی مصرف‌کنندگان طبقه متوسط است. با این حال، کارشناسان معتقدند این جداسازی بازار سوخت، گامی ضروری برای اصلاح ناترازی بنزین در کشور محسوب می‌شود.

عرضه بنزین سوپر وارداتی توسط بخش خصوصی و با نظارت دقیق کیفی شرکت‌های بازرسی مورد تأیید سازمان ملی استاندارد انجام می‌شود تا اطمینان کامل از عدد اکتان و خلوص سوخت حاصل گردد.

تحلیل فنی سوخت E+95 و ضرورت آن برای خودروهای مدرن

بنزین عرضه شده در این طرح با استاندارد E+95 معرفی شده است که نشان‌دهنده عدد اکتان تحقیقی (RON) حداقل ۹۵ است. برای درک اهمیت این موضوع باید بدانیم که اکثر خودروهای وارداتی جدید، به‌ویژه مدل‌های مجهز به سیستم تزریق مستقیم سوخت (GDI) و توربوشارژر، برای عملکرد بهینه به بنزینی با عدد اکتان بالا نیاز دارند. استفاده از بنزین معمولی با اکتان پایین (حوالی ۸۷ تا ۹۰) در این موتورها باعث می‌شود مخلوط سوخت و هوا پیش از جرقه زدن شمع، بر اثر فشار و حرارت بالای محفظه احتراق دچار انفجار خودبه‌خودی شود.

جلوگیری از پدیده مخرب ناک (Knocking)

پدیده "ناک" یا کوبش موتور، دشمن شماره یک موتورهای توربو است. وقتی بنزین با اکتان پایین در این موتورها استفاده می‌شود، صدای برخورد قطعات فلزی (شبیه به صدای برخورد دو قاشق) شنیده می‌شود که ناشی از احتراق زودهنگام است. این اتفاق در بلندمدت منجر به شکستن پیستون‌ها، آسیب به شاتون‌ها و از بین رفتن دیواره سیلندر می‌شود. عرضه بنزین سوپر ۸۰ هزار تومانی، اگرچه گران است، اما برای مالک یک خودروی چند میلیارد تومانی، نوعی بیمه سلامت برای موتور محسوب می‌شود و از هزینه‌های تعمیرات چند صد میلیونی جلوگیری می‌کند.

افزایش راندمان و کاهش رسوبات کربنی

یکی دیگر از مزایای بنزین وارداتی با استاندارد یورو ۵ و ۶، میزان بسیار پایین گوگرد و ترکیبات آروماتیک مضر است. موتورهای GDI به شدت مستعد جذب رسوبات کربنی روی سوپاپ‌های هوا هستند. سوخت باکیفیت باعث می‌شود فرآیند احتراق کامل‌تر صورت گرفته و دوده کمتری تولید شود. این موضوع مستقیماً بر کاهش مصرف سوخت و حفظ قدرت خروجی موتور در طول زمان تأثیر می‌گذارد. نکته منفی اینجاست که به دلیل محدودیت نقاط عرضه، بسیاری از مالکان ناچارند مسافت‌های طولانی را برای رسیدن به این جایگاه‌های سیار طی کنند که خود باعث هدررفت سوخت می‌شود.

موقعیت جغرافیایی ایستگاه‌های سیار در تهران

در فاز نخست این طرح، تمرکز عرضه بر مناطقی است که بیشترین تراکم خودروهای وارداتی و لوکس را دارند. انتخاب این نقاط هوشمندانه و بر اساس داده‌های ترافیکی و ناوگان خودرویی موجود در پایتخت صورت گرفته است. خودروهای سوخت‌رسان در پنج نقطه استراتژیک مستقر شده‌اند تا دسترسی برای ساکنان شمال، شمال غرب و شمال شرق تهران تسهیل شود.

فرمانیه: نبش خیابان فربین، آماده خدمت‌رسانی به خودروهای منطقه ۱.

میدان الف: ضلع شمالی میدان، برای پوشش محدوده ولنجک و محمودیه.

شهرک غرب: بلوار ایوانک، نقطه استراتژیک برای ساکنان منطقه ۲.

لواسان: میدان امام خمینی، با هدف پوشش خودروهای تفریحی و ساکنان این منطقه.

سعادت‌آباد: میدان فرهنگ، برای پاسخگویی به تقاضای بالای این محدوده پرتردد.

نکته قابل تامل در این بخش، عدم پوشش مناطق مرکزی و جنوبی تهران است. اگرچه اکثر خودروهای لوکس در مناطق مذکور هستند، اما خودروهای داخلی مجهز به موتورهای توربو نظیر دنا پلاس توربو یا تارا نیز به شدت به بنزین سوپر نیاز دارند و مالکان این خودروها در سایر مناطق فعلاً از این سفره بی‌بهره مانده‌اند.

جدول مشخصات و هزینه سوخت‌گیری بنزین سوپر وارداتی

برای درک بهتر هزینه‌ها و مشخصات این طرح، داده‌های کلیدی در جدول زیر تدوین شده است. این اعداد نشان می‌دهند که سوخت‌گیری با بنزین سوپر وارداتی به یک کالای لوکس در سبد خانوار تبدیل شده است.

منبع جدول: اطلاعیه رسمی عرضه سوخت وارداتی مورخ ۴ دی ۱۴۰۴

چالش‌های اقتصادی و واکنش بازار به بنزین ۸۰ هزار تومانی

قیمت ۸۰ هزار تومانی بنزین سوپر با واکنش‌های متفاوتی در جامعه خودرویی روبرو شده است. از یک سو، مالکان خودروهای میلیاردی معتقدند پرداخت ۴ میلیون تومان برای یک باک بنزین در مقابل حفظ سلامت فنی خودروی ۱۰ تا ۲۰ میلیاردی منطقی است. از سوی دیگر، این قیمت حدود ۲۶ برابر قیمت بنزین معمولی است که شکاف طبقاتی در بهره‌مندی از امکانات اولیه خودرویی را به شدت افزایش می‌دهد. این موضوع می‌تواند بر بازار خودروهای کارکرده نیز تأثیر بگذارد؛ خودروهایی که صرفاً با بنزین سوپر عملکرد درستی دارند، ممکن است با افت تقاضا در بین اقشار متوسط روبرو شوند.

تحلیل داده‌محور نشان می‌دهد که قیمت ۸۰ هزار تومان (معادل تقریبی ۱.۱ تا ۱.۲ دلار بر اساس نرخ ارز آزاد) دقیقاً منطبق بر قیمت بنزین در بازارهای جهانی و کشورهای همسایه نظیر ترکیه و امارات است. در واقع دولت با این کار، پای خود را از پرداخت یارانه به سوخت خودروهای گران‌قیمت بیرون کشیده است. نکته مثبت این است که این درآمد می‌تواند صرف واردات بیشتر و کاهش ناترازی سوخت شود، اما نکته منفی، پتانسیل روانی این قیمت برای افزایش نرخ سایر کالاها و خدمات در بلندمدت است، حتی اگر بنزین معمولی فعلاً گران نشود.

چشم‌انداز آینده و توسعه ایستگاه‌ها

بر اساس گزارش‌های میدانی، استقبال در اولین روز عرضه فراتر از انتظار بوده و صف‌های کوتاهی در مناطق سعادت‌آباد و فرمانیه شکل گرفته است. این موضوع نشان می‌دهد که عطش بازار برای سوخت باکیفیت بسیار بالاست. انتظار می‌رود در صورت موفقیت این طرح در هفته اول، تعداد خودروهای سوخت‌رسان به ۲۰ دستگاه افزایش یافته و برخی جایگاه‌های ثابت بنزین در پایتخت نیز نازل‌های خود را به بنزین سوپر وارداتی اختصاص دهند.

همچنین زمزمه‌هایی مبنی بر عرضه این سوخت در کلان‌شهرهایی چون اصفهان، مشهد و تبریز به گوش می‌رسد. هرچند که قیمت ۸۰ هزار تومانی همچنان یک سد بزرگ برای عمومی شدن این سوخت است، اما شروع این روند می‌تواند به معنای پایان دوران "بنزین تک‌نرخی" در ایران و حرکت به سمت آزادسازی تدریجی قیمت حامل‌های انرژی باشد. مالکان خودروهای توربو باید میان هزینه گزاف سوخت و هزینه تعمیرات موتور، یکی را انتخاب کنند؛ انتخابی که حالا با استقرار تانکرهای سبز رنگ در خیابان‌های تهران، بیش از هر زمان دیگری واقعی به نظر می‌رسد.