توضیح یک مقام مسئول؛ مردم توان مالی پُر کردن باک خودروهای خود را ندارند

مدتهاست که بنزین و مسائل مربوط به آن در صدر اخبار کشور قرار گرفته و هر روز صحبت هایی از گرانی یا سهمیه بندی آن و کمبود بنزین در برخی جایگاه های سوخت به گوش می رسد. در همین راستا معاون وزیر نفت و مدیر عامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی دیروز عنوان کرد که تا کنون هیچ تصمیمی درباره تغییر قیمت بنزین از سوی دولت و مجلس شورای اسلامی گرفته نشده است.

ناتوانی مردم از پر کردن باک خودروهایشان
از سوی دیگر رییس هیات مدیره انجمن صنفی جایگاه های فروش فرآورده های نفتی نیز عنوان کرده که افزایش قیمت یا سهمیه بندی بنزین به هیچ وجه نمی تواند مورد قبول جامعه باشد. چرا که هم اکنون با وجود قیمت هزار تومانی بنزین معمولی و هزار و دویست تومانی بنزین سوپر، بسیاری از رانندگان تنها نیمی از باک خودروی خود، معادل بیست الی سی لیتر را پر می کنند و موتور سواران نیز به پر کردن باک خود با یک لیتر بنزین قناعت می کنند. اکثر خودروهایی که بیش از سی لیتر بنزین می زنند نیز خودروهای دولتی هستند که نشان دهنده عدم توانایی بخش بزرگی از جامعه در پر کردن کامل باک خودروست.

تحریم و عدم واردات بنزین
در طی هفته گذشته شاهد بودیم که خبرهای منتشر شده در مورد قطع واردات بنزین، گرانی و سهمیه بندی آن موجب شد تا تعداد بسیار زیادی از مردم از ترس کمبود سوخت، به پمپ بنزین ها هجوم ببرند که نتیجه آن تشکیل صف های طولانی و اختلال در توزیع بنزین بود. برخی نیز از عدم فروش بنزین توسط بعضی جایگاه ها خبر دادند. معضلی که نگرانی مردم را دوچندان کرد و موجب شد آنها علاوه بر پر کردن باک خودروهایشان، سوخت را در خانه ها نیز ذخیره سازی کنند. در حال حاضر اگر به طور تصادفی به برخی پمپ بنزین ها مراجعه کنید، خواهید دید که تابلوهایی در مورد عدم سوخت گیری در ظرف ها مشاهده می شود و ممکن است برخی جایگاه ها توسط پلیس در حال رصد باشند تا مانع از سوخت گیری شهروندان در ظرف های ذخیره سوخت شوند.

کارتخوان های جدید و تحریم های آمریکا
نخستین عاملی که موجب شد تا چنین جو ناآرامی در بازار انرژی کشور صورت گیرد، خبرهای مربوط به طرح وزارت نفت در استفاده از کارتخوان های جدید و هم چنین بازگشت تحریم های آمریکا بود. از سوی دیگر با شروع فصل تابستان و سفرهای تابستانی، میزان مصرف بنزین در کشور افزایش یافت. بنابر آمارها مصرف روزانه بنزین در کشور حدود 91 میلیون و هفتصد هزار لیتر است که نسبت به مدت مشابه پارسال، هشت درصد رشد را نشان می دهد. استان های شمالی به واسطه اینکه مقصد بسیاری از هموطنان در این فصول هستند، رکورد دار رشد مصرف سوخت بوده و رشدی 30 درصدی را به نام خود ثبت کرده اند. در همین زمینه کمبود بنزین سوپر در کشور فراگیر شده و پالایشگاه هایی که بنزین سوپر تولید می کردند، اکنون برای پاسخگویی به نیاز کشور، روی به تولید بنزین یورو 4 آورده اند.

بنزین، مساله ای قدیمی
از سالهای ابتدایی دهه هشتاد، بحث سهمیه بندی یا گرانی بنزین همواره مطرح بوده و در آن زمان شایعاتی در خصوص چاپ کوپن بنزین و فروش آن از دو طریق کوپنی و آزاد به گوش می رسید. در دولت های نهم و دهم، با اجرای هدفمندی یارانه و سهمینه بندی سوخت، این موضوع سبکی جدید به خود گرفت و کارت های سوخت به موضوعی خبرساز و پر حاشیه تبدیل شده بودند. در دوره های بعدی و با رفع تحریم ها، کارت های سوخت بی استفاده شدند و البته در این مدت، قیمت بنزین از لیتری صد تومان به لیتری هزار تومان افزایش یافته بود. حال با بازگشت تحریم ها و مشکلات در مورد واردات بنزین، این رویدادها دوباره تکرار شده اند. مشکلی که نشان می دهد در این سالها با توسعه پالایشگاه های کشور و افزایش ظرفیت تولید بنزین، باز هم این خودروها بوده اند که با افزایش تعدادشان، گوی سبقت را ربوده اند. البته خودروهای پر فروش ما نسبت به دهه هشتاد شمسی تغییر چندانی نه در چهره و نه در قوای فنی نداشته اند و همچنان گزینه های اولیه برای خریداران هستند. بسیاری دیگر از خودروهای جدید تر، نظیر خانواده پژو 206 نیز به واسطه استفاده از قطعات غیر فرانسوی در پیشرانه و سیستم انتقال قدرت، مصرف سوخت بیشتری نسبت به نمونه های سال های قبل دارند. خانواده پراید، خانواده پژو 405، خانواده پژو پارس و خانواده پژو 206 پر فروش ترین و پر تیراژ ترین محصولات خودرویی کشور هستند که سالهاست با تغییرات اندکی در بازار حضور دارند و البته نمی توان خریداران را بابت استفاده از خودروهای پر مصرف مذمت کرد، چرا که خرید یک تویوتا پریوس یا حتی بسیاری از چینی های 1.5 لیتری و کم مصرف، از محدوده توانایی بسیاری از مردم خارج است.

خودروهای بنزین سوز پر مصرف که بازار را به انحصار خود در آورده اند
بخشی از این معضلات ناشی از عدم سیاست گذاری درست در مورد تنوع بخشی و مدرن سازی بازار خودروست. برای مثال کشور ترکیه، همسایه ما، مصرف بنزین بسیار کمتری نسبت به ایران دارد. این موضوع در نگاه اول از دو جنبه مورد توجه قرار می گیرد: نخست آن که خودروهای بنزین سوز و پرفروش در ترکیه،نظیر رنو سیمبل و هیوندای اکسنت، از تکنولوژی بسیار بالاتری نسبت به خودروهای پر فروش در کشور ما نظیر پراید و پژو 405 برخوردارند. همین تکنولوژی ها موجب شده تا مصرف سوخت میانگین کمتری نسبت به خودروهای قدیمی تر داشته باشند. و دوم اقدامات دولت ترکیه در راستای تنوع بخشی به بازار خودرو از طریق عرضه گسترده خودروهای دیزلی است. برای مثال اکنون اگر برای خرید رنو سیمبل، پر فروش ترین خودرو در ترکیه به نمایندگی های رنو در این کشور مراجعه کنید، می توانید این خودرو را با دو موتور دیزلی یا بنزینی تهیه نمایید. مشابه این اقدام در سالهای گذشته در کشور ما از طریق سرمایه گذاری بر روی خودروهای دوگانه سوز که از سوخت CNG مشترک با بنزین استفاده می کردند صورت گرفت که بنا به دلایلی، پیگیری آن در بازه ای بسیار ضعیف بود، اما حالا مجددا توجهات به سمت استفاده از تاکسی ها و اتوبوس های درون شهری گازسوز منعطف شده است.

پیش بینی و راهکار
تا چند ماه آینده مشخص می شود که استراتژی دولت در خصوص بنزین چه خواهد بود وآیا افزایش قیمت و سهمیه بندی صورت خواهد گرفت یا نه. یکی از بهترین تصمیم ها برای جلوگیری از بروز بحران در زمینه سوخت در ایران، تنوع بخشی بازار خودروهای سبک خواهد بود. به این معنی که باید عرضه خودروهای دوگانه سوز، هیبریدی برقی-بنزینی و دیزلی در بازار کشور افزایش یابد تا علاوه بر ایجاد حق انتخاب برای خریداران، مصرف سوخت تنها روی بنزین متمرکز نباشد تا از چنین وضعیتی جلوگیری شود و مجددا شاهد چنین وقایعی نباشیم. توقف تولید خودروهای پر مصرف، به خصوص مدل های پرفروش آن و جایگزین کردن آنها با نمونه های کم مصرف، نظیر خودروهای آسیایی ارزان قیمت، راهکار مفید دیگری برای برون رفت از این شرایط می تواند باشد.حال باید منتظر ماند و دید در ماه های آینده چه اتفاقی در حوزه انرژی کشور خواهد افتاد.