گزارش جامع تولید ایران خودرو مهر ۱۴۰۴: رشد تیراژ در سایه جهش ۵۵ درصدی درآمد + جدول

شرکت ایران خودرو (با نماد «خودرو») گزارش فعالیت ماهانه منتهی به ۳۰ مهر ۱۴۰۴ را در چارچوب سال مالی منتهی به ۲۹ اسفند ۱۴۰۴ منتشر کرد. این گزارش، تصویری دقیق از وضعیت تولید و فروش بزرگترین خودروساز کشور در هفت ماهه نخست سال جاری ارائه می‌دهد. بررسی دقیق داده‌ها نشان‌دهنده روندی دوگانه و قابل تامل است: در حالی که تیراژ تولید و فروش شرکت نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد نسبتاً محدودی (کمتر از ۱۰ درصد) را تجربه کرده، درآمد حاصل از فروش داخلی جهشی چشمگیر و ۵۵.۴ درصدی داشته است. این شکاف عمیق میان رشد «تعدادی» و رشد «ریالی»، هسته اصلی تحلیل این گزارش است و نشان می‌دهد که استراتژی فروش، ترکیب سبد محصولات و همچنین اثرات تورمی قیمت‌گذاری، نقشی به مراتب پررنگ‌تر از افزایش صرف تیراژ در عملکرد مالی شرکت ایفا کرده‌اند. این مقاله به عنوان یک تحلیل ژورنالیستی و فنی، به کالبدشکافی این آمار و روندهای پنهان در آن می‌پردازد.

تحلیل آماری عملکرد هفت ماهه؛ رشد تیراژ در سایه جهش درآمد

داده‌های تجمعی هفت ماهه نخست سال ۱۴۰۴، معیاری کلیدی برای ارزیابی مسیر حرکت شرکت در سال جاری است. مقایسه این آمار با دوره مشابه در سال ۱۴۰۳، حقایق مهمی را آشکار می‌سازد.

رشد ۹.۷ درصدی تولید در برابر رشد ۸.۳ درصدی فروش

بر اساس جدول منتشر شده ، مجموع تولید انباشتی ایران خودرو از ابتدای سال مالی تا پایان مهرماه ۱۴۰۴ به ۳۲۳,۰۸۵ دستگاه رسیده است. این رقم در قیاس با آمار ۲۹۴,۴۶۱ دستگاهی مدت مشابه سال گذشته (منتهی به ۱۴۰۳/۰۷/۳۰)، از افزایشی معادل ۹.۷ درصد در تیراژ کل تولید حکایت دارد. این رشد، هرچند مثبت، اما نشان‌دهنده تداوم چالش‌ها در زنجیره تامین و موانع تولید در مقیاس انبوه است. در بخش فروش داخلی، آمارها کمی محتاطانه‌تر هستند. این شرکت در هفت ماهه نخست سال جاری موفق به فروش ۳۰۷,۸۷۳ دستگاه خودرو شده است. این در حالی است که در مدت مشابه سال قبل، ۲۸۴,۲۴۰ دستگاه به فروش رسیده بود. این به معنای رشد ۸.۳ درصدی در تعداد فروش است. نکته قابل توجه، شکاف میان آمار تولید و فروش است. در هفت ماهه امسال، حدود ۱۵,۲۱۲ دستگاه خودرو بیش از آنکه فروخته شود، تولید شده است. بخشی از این شکاف در ردیف «خودروهای تولیدی تجاری نشده سایت‌ها» قابل ردیابی است. تا پایان مهر ۱۴۰۴، تعداد ۳,۸۴۴ دستگاه خودرو به صورت تجاری نشده (احتمالاً ناقص و در انتظار قطعه) در پارکینگ‌ها وجود داشته است. اگرچه این عدد به خودی خود نگران‌کننده است، اما در مقایسه با آمار ۴,۴۸۴ دستگاهی مدت مشابه سال قبل ، یک بهبود نسبی و کاهش ۱۴ درصدی در خودروهای ناقص را نشان می‌دهد. این موضوع می‌تواند سیگنالی مثبت مبنی بر بهبود نسبی در مدیریت زنجیره تامین و کاهش بحران خودروهای ناقص تلقی شود، هرچند که صفر نشدن آن همچنان نشان‌دهنده تداوم گلوگاه‌های تامین قطعه، به ویژه در بخش‌های های-تک و وارداتی است.

معمای جهش ۵۵.۴ درصدی درآمد فروش

شاه‌بیت گزارش مهرماه ایران خودرو، نه در تیراژ، که در بخش درآمدی نهفته است. مجموع مبلغ فروش داخلی در هفت ماهه نخست امسال به رقم خیره‌کننده ۲,۶۰۰,۵۱۴,۴۳۲ میلیون ریال (بیش از ۲,۶۰۰ هزار میلیارد ریال) بالغ گردیده است. این در حالی است که درآمد مشابه سال گذشته تنها ۱,۶۷۳,۰۸۰,۵۴۶ میلیون ریال بود. این مقایسه به معنای جهش عظیم ۵۵.۴ درصدی در درآمد ریالی فروش داخلی است. اینکه چگونه رشد ۸.۳ درصدی در «تعداد» فروش منجر به رشد ۵۵.۴ درصدی در «درآمد» شده است، دو دلیل ریشه‌ای دارد: ۱. اثرات تورمی و افزایش قیمت‌های مصوب: بخش قابل توجهی از این رشد درآمدی، ناشی از افزایش رسمی قیمت کارخانه‌ای محصولات است که در طول یک سال گذشته توسط نهادهای قیمت‌گذار (مانند شورای رقابت) به دلیل تورم نهاده‌های تولید، اعمال شده است. ۲. تغییر استراتژیک در ترکیب فروش (Product Mix): این عامل، که اهمیت فنی و استراتژیک بیشتری دارد، به معنای آن است که ایران خودرو موفق شده سهم بیشتری از محصولات گران‌قیمت‌تر و با حاشیه سود بالاتر را در سبد فروش خود جای دهد. فروش بیشتر خودروهایی مانند هایما، تارا و دنا اتوماتیک به جای محصولات ارزان‌تر قدیمی، میانگین قیمت فروش هر دستگاه خودرو را به شدت بالا برده است. بررسی میانگین نرخ فروش محصولات این ادعا را ثابت می‌کند. برای مثال، میانگین نرخ فروش «هایما» در هفت ماهه امسال ۱۲,۹۸۲ میلیون ریال بوده، در حالی که «گروه پژو» با نرخ ۵,۷۶۵ میلیون ریال و «سورن» با نرخ ۵,۴۶۵ میلیون ریال فروخته شده‌اند. بنابراین، هر یک دستگاه هایما به اندازه بیش از دو دستگاه سورن درآمدزایی ریالی داشته است.

آناتومی سبد محصولات ایران خودرو؛ برندگان و بازندگان

تحلیل خط به خط آمار تولید و فروش محصولات ، نشان می‌دهد که استراتژی ایران خودرو در حال یک پوست‌اندازی تدریجی اما آشکار است؛ گذار از پلتفرم‌های قدیمی به سمت محصولات جدیدتر و پرسودتر.

گروه پژو: افول تدریجی اسب بارکش

«گروه پژو» که دهه‌ها ستون فقرات تولید ایران خودرو را تشکیل می‌داد (شامل محصولاتی چون پارس، ۲۰۶ و ۲۰۷)، در هفت ماهه امسال با کاهش تولید مواجه شده است. تولید این گروه از ۱۰۲,۹۴۴ دستگاه در سال گذشته به ۹۷,۲۱۸ دستگاه در سال جاری کاهش یافته است (کاهش حدود ۵.۵ درصدی). فروش این گروه نیز از ۱۰۱,۹۸۶ دستگاه به ۸۹,۴۴۹ دستگاه رسیده (کاهش ۱۲.۳ درصدی). این آمار نشان می‌دهد که علیرغم تقاضای بالای این محصولات در بازار آزاد، ایران خودرو به دلیل الزاماتی مانند استانداردهای ۸۵گانه و همچنین استراتژی تمرکز بر محصولات جدیدتر، به صورت عامدانه یا غیرعامدانه، در حال کاهش اتکای خود به این پلتفرم‌های قدیمی است.

سورن و دنا: تداوم اتکا به پلتفرم ملی

در نقطه مقابل گروه پژو، محصولات مبتنی بر «پلتفرم ملی» (توسعه‌یافته بر پایه پلتفرم ۴۰۵) با رشد چشمگیری روبرو بوده‌اند. تولید «گروه سورن» با جهشی ۳۶.۸ درصدی، از ۶۲,۵۰۵ دستگاه در سال گذشته به ۸۵,۵۳۵ دستگاه در سال جاری رسیده است. فروش این محصول نیز با ۳۶ درصد رشد، به ۸۵,۶۷۲ دستگاه افزایش یافته است. سورن، به ویژه در نسخه‌های «پلاس»، در حال تبدیل شدن به جانشین اصلی و خودروی کار و خانواده در سبد ایران خودرو است. «دنا»، محصول لوکس‌تر این پلتفرم نیز، با رشد ملایم ۵.۷ درصدی در تولید (از ۴۹,۵۴۸ به ۵۲,۳۶۱ دستگاه) و رشد ۱۵ درصدی در فروش (از ۴۳,۸۱۱ به ۵۰,۳۸۰ دستگاه)، جایگاه خود را به عنوان یک سدان میان‌رده محبوب تثبیت کرده است. این رشد نشان می‌دهد که تقاضا برای نسخه‌های اتوماتیک و آپشنال دنا همچنان در بازار داخلی بالاست.

تارا و رانا: آینده و گذشته در یک نگاه

وضعیت این دو محصول، نمایی از استراتژی گذار ایران خودرو را به نمایش می‌گذارد. «تارا»، که بر روی پلتفرم مدرن‌تر K132 (مشترک با پژو ۳۰۱) ساخته شده و پرچمدار ایران خودرو در بحث ایمنی و استانداردهای جدید است، با رشد قابل توجه ۲۶.۶ درصدی در تولید (از ۳۹,۰۷۷ به ۴۹,۴۸۹ دستگاه) و رشد ۲۵ درصدی در فروش (از ۳۸,۸۰۳ به ۴۸,۵۷۴ دستگاه) مواجه شده است. این رشد برای آینده ایران خودرو حیاتی است، زیرا تارا پلتفرم اصلی برای توسعه محصولات آتی و پاس کردن استانداردهای سخت‌گیرانه آینده محسوب می‌شود. در سوی دیگر، «رانا» که بر اساس پلتفرم قدیمی ۲۰۶ صندوق‌دار ساخته شده، در حال خروج از سبد محصولات است. تولید این خودرو با افتی ۲۵.۸ درصدی (از ۹,۸۲۲ به ۷,۲۸۳ دستگاه) و فروش آن با کاهشی ۲۳.۶ درصدی (از ۹,۵۷۶ به ۷,۳۱۴ دستگاه) روبرو بوده است. این کاهش تولید، کاملاً استراتژیک به نظر می‌رسد تا خطوط تولید برای محصولات مدرن‌تر (مانند تارا) یا پرسودتر (مانند ۲۰۷) آزاد شوند.

هایما: ستاره سودآور چینی در سبد مونتاژی

بخش قابل توجهی از جهش درآمدی ایران خودرو، مدیون عملکرد خیره‌کننده محصولات مونتاژی چینی، یعنی «هایما» است. تولید این کراس‌اوورها با رشد چشمگیر ۴۵.۸ درصدی، از ۸,۸۳۹ دستگاه به ۱۲,۸۹۱ دستگاه افزایش یافته است. فروش آن نیز با ۴۳.۶ درصد رشد به ۱۱,۲۶۹ دستگاه رسیده است. همانطور که پیشتر اشاره شد، هایما با میانگین نرخ فروش ۱۲,۹۸۲ میلیون ریال ، گران‌ترین و پرسودترین خودروی تولید انبوه ایران خودرو است. تمرکز بر افزایش تولید این محصول، یک استراتژی هوشمندانه برای جبران زیان انباشته ناشی از فروش دستوری محصولات ارزان‌تر بوده است. رشد ۴۵ درصدی تیراژ هایما، سهم بسزایی در رشد ۵۵ درصدی درآمد کل شرکت داشته و نشان می‌دهد که تقاضا برای کراس‌اوورهای مونتاژی در بازار ایران همچنان بسیار بالاست.

صادرات و قطعات: تمرکز کامل بر بازار داخلی

بخش «فروش صادراتی» در گزارش مهر ۱۴۰۴ عملاً صفر است. فروش CBU (خودروی کامل) صفر بوده (در مقابل ۱۱ دستگاه سال قبل) و فروش SKD و قطعات نیز با افتی شدید، از ۶۷۲ دستگاه به ۲۸۸ دستگاه کاهش یافته است. این آمار نشان می‌دهد که به دلیل جذابیت بسیار بالای بازار تشنه داخلی، تحریم‌ها و چالش‌های انتقال پول، صادرات به طور کامل از اولویت ایران خودرو خارج شده است. در مقابل، بخش «فروش قطعات و لوازم» (مربوط به خدمات پس از فروش و ایساکو) با رشد خوبی همراه بوده است. درآمد این بخش از ۴۳۷,۸۴۹ میلیون ریال در سال گذشته به ۶۱۳,۴۰۵ میلیون ریال در هفت ماهه امسال رسیده است (رشد حدود ۴۰ درصدی). این بخش یک جریان درآمدی پایدار و حیاتی برای گروه ایران خودرو محسوب می‌شود که مستقل از چالش‌های تولید خودرو عمل می‌کند.

تحلیل استراتژیک و چالش‌های پیش رو

آمار و ارقام گزارش مهر ۱۴۰۴ ، فراتر از اعداد، بیانگر چالش‌ها و استراتژی‌های کلان ایران خودرو در محیط پرچالش اقتصاد ایران است.

معمای قیمت‌گذاری دستوری و زیان انباشته

جهش ۵۵.۴ درصدی درآمد در حالی که هزینه‌های تولید (فولاد، قطعات پلیمری، نرخ ارز، دستمزد) نیز افزایش‌های سرسام‌آوری داشته‌اند، لزوماً به معنای سودآوری کلان نیست. ایران خودرو، به عنوان یک ناشر پذیرفته شده در بورس تهران با کد صنعت ۳۴۱۰۱۰ ، سال‌هاست که با معضل «قیمت‌گذاری دستوری» دست و پنجه نرم می‌کند. قیمت فروش کارخانه‌ای اغلب پایین‌تر از بهای تمام‌شده واقعی است که منجر به انباشت زیان هنگفت در صورت‌های مالی شرکت شده است. رشد درآمدی اخیر، تلاشی برای کاهش فاصله میان هزینه تمام‌شده و قیمت فروش است. اتکا به فروش هایما و نسخه‌های اتوماتیک دنا و تارا، راهکاری برای جبران زیانی است که از فروش اجباری محصولات پایه (مانند پژو و سورن پایه) به شرکت تحمیل می‌شود. با این حال، تا زمانی که مکانیزم قیمت‌گذاری اصلاح نشود، این رشد درآمدی صرفاً می‌تواند نقش «کاهش‌دهنده زیان» را ایفا کند تا «ایجادکننده سود» پایدار. سرمایه ثبت شده عظیم شرکت (بیش از ۲,۵۶۳ میلیارد ریال) در برابر زیان انباشته انباشته‌شده در طول سال‌ها، آسیب‌پذیر است.

چالش گذار از پلتفرم‌های قدیمی

داده‌های این گزارش به وضوح نشان می‌دهد که ایران خودرو در میانه یک گذار دردناک پلتفرمی قرار دارد. از یک سو، پلتفرم‌های قدیمی ۳۰ تا ۴۰ ساله (پژو ۴۰۵ و ۲۰۶) همچنان بخش بزرگی از تقاضای بازار را به خود اختصاص داده‌اند، اما هم از نظر ایمنی و هم از نظر مصرف سوخت، فاقد استانداردهای روز هستند و ادامه تولید آن‌ها با موانع قانونی (مانند سازمان استاندارد) روبروست. کاهش تولید گروه پژو نشان‌دهنده آغاز این پایان است. از سوی دیگر، پلتفرم‌های جدیدتر (K132 تارا) نیازمند سرمایه‌گذاری سنگین بوده و قیمت تمام‌شده بالاتری دارند. رشد تولید تارا مثبت است، اما این شرکت برای جایگزینی کامل تیراژ میلیونی پلتفرم‌های قدیمی، نیازمند توسعه محصولات اقتصادی‌تر بر روی پلتفرم‌های جدید (مانند پروژه TF21 که در این گزارش اثری از آن نیست) می‌باشد. این گزارش نشان می‌دهد که بار اصلی این گذار فعلاً بر دوش پلتفرم میانی، یعنی «سورن» و «دنا» افتاده است که رشدی انفجاری را تجربه می‌کنند.

نتیجه‌گیری: حرکت رو به جلو در میدان مین

گزارش هفت ماهه ایران خودرو منتهی به مهر ۱۴۰۴، تصویر شرکتی را نشان می‌دهد که با وجود محدودیت‌های شدید، در حال بهینه‌سازی سبد محصولات خود برای بقا و کاهش زیان است. رشد ۹.۷ درصدی تولید در شرایط فعلی یک دستاورد قابل قبول، و بهبود در کاهش خودروهای ناقص سیگنالی مثبت است. اما داستان اصلی، جهش ۵۵.۴ درصدی درآمد است که نه از طریق افزایش تیراژ، بلکه از طریق «گران‌تر فروختن» و تمرکز بر محصولات پرسودی چون هایما، تارا و سورن پلاس به دست آمده است. این گزارش تایید می‌کند که استراتژی ایران خودرو از «تیراژمحوری» به سمت «سودمحوری» (یا دقیق‌تر، «کاهش زیان محوری») در حال تغییر مسیر است. با این حال، با توجه به توقف کامل صادرات و تداوم چالش قیمت‌گذاری دستوری، این غول جاده مخصوص همچنان راه دشواری را برای رسیدن به سودآوری پایدار در پیش دارد.