در سال‌های اخیر، صنعت خودروی تجاری در ایران نیز تحت تأثیر موج جهانی برقی‌سازی قرار گرفته است. معرفی اتوبوس برقی اسکایول سایپا دیزل را می‌توان یکی از نخستین تلاش‌های رسمی برای ورود اتوبوس‌های برقی به ناوگان شهری کشور دانست. این محصول با همکاری شرکت اسکایول چین توسعه یافته و نخستین بار در سال ۱۴۰۰ در نمایشگاه حمل‌ونقل تهران معرفی شد. هدف اصلی از عرضه آن، کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و مقابله با آلودگی هوا در کلان‌شهر‌ها است. اما مهم‌ترین وجه تمایز اسکایول نسبت به نمونه‌های دیزلی، فناوری‌های به‌کاررفته در بخش فنی آن است که در ادامه به‌تفصیل بررسی می‌شود.
اتوبوس شهری برقی اسکایول سایپا دیزلابعاد و ظرفیت اتوبوس شهری برقی اسکایول
این اتوبوس در رده اتوبوس‌های ۱۲ متری قرار می‌گیرد. طول آن ۱۲۰۰۰ میلی‌متر، عرض ۲۵۵۰ میلی‌متر و ارتفاع ۳۳۰۰ میلی‌متر است. فاصله محورها نیز ۶۰۰۰ میلی‌متر در نظر گرفته شده است. وزن خالص خودرو حدود ۱۲۹۰۰ کیلوگرم و وزن ناخالص آن ۱۹۰۰۰ کیلوگرم است. اتوبوس شهری اسکایول سایپا دیزل توانایی جابه‌جایی حداکثر ۸۶ نفر مسافر را دارد. این ظرفیت شامل ۳۴ صندلی برای نشستن مسافران، ۵۲ نفر ایستاده بدون ویلچر و ۴۹ نفر ایستاده همراه با جایگاه ویژه ویلچرمند است. چنین ظرفیتی آن را برای استفاده در خطوط پرتردد شهری مناسب می‌سازد و باعث می‌شود راندمان بهره‌برداری در ساعات اوج تردد بالا باشد. شایان ذکر است، حداکثر سرعت مجاز این اتوبوس شهری 80 کیلومتر بر‌ساعت است.
فضای داخلی اتوبوس برقی skywell موتور و سامانه محرکه اتوبوس برقی اسکایول
اتوبوس برقی skywell دارای یک موتور برقی با توان ۲۴۵ کیلووات معادل حدود ۳۲۹ اسب‌بخار، مدل Dana TM4 است. این موتور از نوع سنکرون مغناطیس دائم بوده که بازدهی بالاتری نسبت به موتورهای القایی دارد. یکی از ویژگی‌های بارز این موتور، گشتاور بسیار بالای آن است؛ به‌گونه‌ای که توان تولید ۳۳۲۹ نیوتن‌متر گشتاور پیوسته دارد. این رقم برای یک اتوبوس شهری فوق‌العاده است و موجب می‌شود خودرو حتی در شرایط بار کامل و در سربالایی‌های شهری بدون افت توان حرکت کند.
مزیت دیگر موتور برقی اسکایول، عملکرد بی‌صدا و بدون لرزش آن است. برخلاف اتوبوس‌های دیزلی که صدای زیادی در کابین تولید می‌کنند، این مدل تجربه‌ای آرام‌تر برای مسافران و راننده فراهم می‌آورد. البته باید در نظر داشت که پیچیدگی‌های نگهداری موتورهای برقی و نیاز به تجهیزات تخصصی برای تعمیر، چالش‌هایی هستند که در آینده ناگزیر مطرح خواهند شد.
باتری و سیستم ذخیره انرژی
باتری اتوبوس شهری برقی اسکایول از نوع لیتیوم-یون فسفات آهن با ظرفیت کل ۳۲۲ کیلووات‌ساعت است. این فناوری ضمن داشتن طول عمر بالا، ایمنی بیشتری در برابر حرارت و خطر آتش‌سوزی دارد. طبق اعلام رسمی، با هر بار شارژ کامل می‌توان بین ۲۵۰ تا ۳۵۰ کیلومتر پیمایش داشت. این مقدار برای خطوط شهری که به‌طور میانگین روزانه کمتر از ۳۰۰ کیلومتر فعالیت دارند، مناسب ارزیابی می‌شود.
زمان شارژ اتوبوس در دو حالت قابل انجام است. با استفاده از شارژ سریع اختصاصی، زمان شارژ کامل بین ۲ تا ۴ ساعت طول می‌کشد. این قابلیت انعطاف‌پذیری در شارژ به ناوگان اجازه می‌دهد تا در صورت دسترسی به شارژ سریع در طول روز از آن بهره ببرند و در زمان محدودیت زیرساخت، از روش‌های جایگزین استفاده کنند. لازم به ذکر است که زیرساخت شارژ سریع در ایران هنوز به‌طور گسترده فراهم نشده و تا توسعه چنین امکاناتی، بهره‌برداری کامل از اتوبوس‌های برقی با محدودیت‌هایی مواجه خواهد بود.
سیستم تعلیق و ترمز
سیستم تعلیق اتوبوس برقی اسکایول از نوع پنوماتیکی یا بادی با قابلیت تنظیم ارتفاع است. این ویژگی باعث می‌شود اتوبوس هنگام توقف در ایستگاه، سطح ورودی را پایین بیاورد تا مسافران، به‌ویژه سالمندان و افراد دارای محدودیت حرکتی، راحت‌تر سوار و پیاده شوند. ترمزها نیز از نوع دیسکی در هر چهار چرخ هستند و مجهز به سیستم‌های کمکی مانند ترمز ضد قفل، ترمز الکترونیکی و کنترل پایداری الکترونیکی. علاوه بر این، به دلیل ماهیت برقی، اتوبوس دارای ترمز احیایی است که هنگام کاهش سرعت، انرژی جنبشی را به برق تبدیل و دوباره در باتری ذخیره می‌کند. این قابلیت باعث افزایش بازدهی کلی و افزایش برد می‌شود.
سیستم برقی و ایمنی
ولتاژ نامی سیستم باتری اتوبوس برقی سایپا دیزل حدود ۵۴۰ ولت است که با یک مبدل داخلی، انرژی لازم برای تجهیزات جانبی مانند تهویه مطبوع، سیستم روشنایی و درهای برقی را تأمین می‌کند. از نظر ایمنی، اتوبوس مجهز به سامانه‌های حفاظتی در برابر اضافه‌بار الکتریکی، اتصال کوتاه و دمای بیش از حد باتری است. این موارد اهمیت زیادی دارند، زیرا در صورت بروز حادثه می‌توانند از خسارت‌های شدید جلوگیری کنند و امنیت مسافران را تضمین نمایند.
کابین اسکایول برقی تجهیزات داخلی و راحتی مسافر
در طراحی داخلی، علاوه بر صندلی‌های استاندارد، فضای ایستاده نیز بهینه‌سازی شده است. وجود جایگاه مخصوص ویلچر و رمپ ورود، اتوبوس را با استانداردهای دسترس‌پذیری هماهنگ می‌سازد. سیستم تهویه مطبوع با راندمان بالا، دمای کابین را در تمام فصول کنترل می‌کند. همچنین به دلیل حذف موتور دیزلی، سطح نویز داخلی بسیار پایین است. این ویژگی به‌ویژه در سفرهای طولانی درون‌شهری باعث افزایش آسایش مسافران می‌شود و می‌تواند در بلندمدت رضایت عمومی را بالا ببرد. از دیگر، تجهیزات این اتوبوس، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• تزئینات داخلی لوکس
• داکت هوای آلومینیومی با روشنایی LED یکپارچه
• پرده شیشه‌های جانبی، آفتاب‌گیر جلو و بغل راننده
• صندلی مسافر پلی‌آمید، ضد اشتعال و روکشد‌ار
• صندلی راننده پنوماتیک با کمربند سه‌نقطه‌ای
• پورت شارژ USB در کابین راننده
• کف PVC ضد آب دو‌لایه ۱۸ میلی‌متری و کفپوش ۳ میلی‌متری ضدسایش و ضدلغزش
• روکش داخلی از جنس آلومینیوم
• مجهز به ۸ چکش اضطراری
• تاکوگراف دیجیتال
• مانیتور رنگی ۵ اینچ در کابین راننده
• دوربین دنده عقب
• سیستم نظارت تصویری با ۷ دوربین و قابلیت ذخیره ویدیو
• زیرساخت نصب سیستم‌های AFC و AVL
• آینه‌های برقی با گرمکن الکتریکی
• رمپ مخصوص معلولین به همراه فضای اختصاصی و کمربند ایمنی ویژه
• ساعت دیجیتال با دماسنج و رطوبت‌سنج
• دو عدد دریچه خروج اضطراری سقفی با فن الکتریکی
جمع‌بندی؛ اتوبوس برقی شهری skywell
اتوبوس شهری برقی اسکایول سایپا دیزل با موتور ۲۴۵ کیلوواتی، باتری ۳۲۲ کیلووات‌ساعتی، برد ۳۵۰ کیلومتر و ظرفیت ۸۶ نفر، یک محصول مدرن و هم‌تراز با نمونه‌های جهانی است. استفاده از سیستم تعلیق بادی، ترمز دیسکی با سامانه‌های الکترونیکی و ترمز احیایی، آن را از نظر فنی در جایگاه مناسبی قرار می‌دهد. با این حال، چالش‌های جدی مانند نبود زیرساخت شارژ سریع، هزینه بالای تأمین باتری و خدمات پس از فروش، فعلاً مانع ورود گسترده آن به ناوگان عمومی شده است. اگر این موانع برطرف شوند، اسکایول می‌تواند به‌عنوان نقطه عطفی در تحول حمل‌ونقل عمومی کشور مطرح گردد و سهم مهمی در کاهش آلایندگی و بهبود کیفیت زندگی شهری ایفا کند.
