پرونده پیچیده و طولانی خصوصی‌سازی دو خودروساز بزرگ کشور، ایران خودرو و سایپا، وارد مرحله حساسی شده است. بر اساس مصوبه اخیر هیئت واگذاری وزارت امور اقتصادی و دارایی، تعیین قیمت پایه و شرایط نهایی واگذاری بلوک‌های سهام دولتی این دو شرکت، به جلسه‌ای با معاون اول رئیس‌جمهور موکول شده است. این تصمیم که عملاً فرآیند واگذاری را تا اطلاع ثانوی متوقف می‌کند، بار دیگر اهمیت استراتژیک این دو بنگاه اقتصادی و چالش‌های عمیق مدیریتی و ساختاری آن‌ها را به نمایش گذاشته است.
جزئیات توقف واگذاری و ابعاد تصمیم هیئت عالی
طبق سند منتشر شده از چهارصد و سی و هشتمین جلسه هیئت واگذاری، مقرر گردیده است که تکلیف نهایی واگذاری ۵.۷۲ درصد از سهام شرکت ایران خودرو و ۱۶.۸۱ درصد از سهام شرکت سایپا، پس از برگزاری جلسه‌ای سطح بالا در نهاد ریاست جمهوری مشخص شود. این مصوبه به این معناست که هرگونه اقدام برای عرضه این سهام در بازار سرمایه تا زمان حصول توافق در دولت و تعیین چارچوب‌های کلان برای این انتقال بزرگ، مسکوت خواهد ماند. این تعلیق نشان‌دهنده آن است که ابعاد واگذاری سهام این دو شرکت فراتر از یک تصمیم صرفاً اقتصادی بوده و ملاحظات سیاسی، امنیتی و اجتماعی گسترده‌ای را در بر می‌گیرد. موضوعاتی نظیر سرنوشت نیروی کار، مدیریت زنجیره تأمین قطعات و نحوه تعامل مالک یا مالکان جدید با ساختار حاکمیتی، از جمله محورهای کلیدی است که احتمالاً در جلسه مذکور مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.
تاریخچه پر فراز و نشیب خصوصی‌سازی و چالش سهام‌داری تودلی
ایده واگذاری ایران خودرو و سایپا به بخش خصوصی، داستانی به قدمت چند دهه دارد. با وجود اینکه دولت به صورت مستقیم تنها مالک درصد پایینی از سهام این شرکت‌هاست (حدود ۵.۷ درصد در ایران خودرو و ۱۷ درصد در سایپا)، اما از طریق شرکت‌های تابعه و سهام‌داری چرخه‌ای یا تودلی (Cross-Shareholding)، همچنان نفوذ مدیریتی خود را بر این دو غول صنعتی حفظ کرده است. کارشناسان معتقدند تا زمانی که مسئله سهام تودلی، که در آن شرکت‌های زیرمجموعه خودروسازان، سهام‌دار شرکت مادر هستند، حل نشود، هرگونه واگذاری سهام مستقیم دولتی تأثیر معناداری بر بهبود ساختار مدیریتی و افزایش بهره‌وری نخواهد داشت. این تعویق اخیر می‌تواند فرصتی برای بازنگری در مدل واگذاری باشد تا اطمینان حاصل شود که خصوصی‌سازی به معنای واقعی کلمه، یعنی انتقال کامل مدیریت و مسئولیت به بخش خصوصی کارآمد، محقق خواهد شد و نه صرفاً جابجایی سهام میان نهادهای شبه‌دولتی.
آینده صنعت خودرو ایران در گرو یک تصمیم استراتژیک
تصمیم نهایی دولت در خصوص نحوه و زمان واگذاری سهام باقی‌مانده، نه تنها بر آینده ایران خودرو و سایپا، بلکه بر کل اکوسیستم صنعت خودرو و قطعه‌سازی کشور تأثیرگذار خواهد بود. یک خصوصی‌سازی موفق و اصولی می‌تواند به تزریق سرمایه، دانش فنی و مدیریتی جدید منجر شده و راه را برای افزایش کیفیت، رقابت‌پذیری و در نهایت رضایت مصرف‌کنندگان هموار سازد. در مقابل، تعلل بیشتر یا واگذاری غیرشفاف و ناکارآمد، می‌تواند به تعمیق مشکلات موجود، از جمله زیان انباشته، کیفیت پایین محصولات و عدم توانایی در رقابت با بازیگران بین‌المللی، منجر شود. اکنون همه نگاه‌ها به خروجی جلسه سرنوشت‌ساز در هیئت دولت دوخته شده است؛ جلسه‌ای که می‌تواند نقطه عطفی در تاریخ صنعت خودروسازی ایران باشد و مسیر حرکت این صنعت استراتژیک را برای سال‌های آینده مشخص نماید.
واگذاری بلوک‌های سهام دولتی این دو شرکت، به جلسه‌ای با معاون اول رئیس‌جمهور موکول شده است - منبع: تسنیم
