صنعت قطعه‌سازی به‌عنوان ستون فقرات خودروسازی کشور، همواره در خط مقدم مواجهه با تحریم‌های بین‌المللی و نوسانات اقتصاد داخلی قرار داشته است. در این میان، بررسی وضعیت شرکت‌های ریشه‌دار و باسابقه که توانسته‌اند در تلاطم‌های ارزی و مدیریتی، نه تنها بقای خود را حفظ کنند بلکه رکوردهای تولید را جابه‌جا نمایند، تصویری شفاف از وضعیت واقعی صنعت خودرو ارائه می‌دهد. شرکت «رادیاتور ایران» با بیش از شش دهه فعالیت، یکی از همین بازیگران کلیدی است که اکنون با ثبت رکورد تولید روزانه ۱۲ تن و سهم بازار ۳۴ درصدی، دوران جدیدی را تجربه می‌کند. این گزارش تحلیلی، ضمن بررسی اظهارات اخیر سیداکبر هاشمی، مدیرعامل این مجموعه، به واکاوی ابعاد فنی، چالش‌های مدیریتی و چشم‌انداز صادراتی این قطعه‌ساز بزرگ می‌پردازد.
معماری سازمانی و تأثیر حیاتی ثبات مدیریت بر توسعه صنعتی
یکی از محوری‌ترین مباحثی که در آسیب‌شناسی صنعت خودروی ایران مطرح می‌شود، فقدان ثبات مدیریتی است. برخلاف بسیاری از صنایع پیشرو در جهان که استراتژی‌های ده‌ساله و بیست‌ساله را با تیم‌های مدیریتی ثابت دنبال می‌کنند، صنعت خودروی ایران غالباً دستخوش تغییرات اتوبوسی و کوتاه‌مدت بوده است. سیداکبر هاشمی، مدیرعامل رادیاتور ایران، با تکیه بر تجربه حضور خود در «دوران طلایی صنعت خودرو» (سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۷)، بر این نکته تأکید دارد که توسعه پایدار تنها در سایه ثبات مدیریتی محقق می‌شود.
ریشه‌های تاریخی و هویت برند در گروه رنا
شرکت رادیاتور ایران که ۶۳ سال پیش با مشارکت بخش خصوصی تأسیس شد، بخشی از یک اکوسیستم صنعتی بزرگ‌تر به نام «گروه رنا» بود که در کنار نام‌هایی چون فنرسازی زر، زامیاد و لاستیک دنا، هویت صنعتی منطقه غرب تهران را شکل داد. تحلیل روند توسعه این شرکت نشان می‌دهد که دو سوم از ظرفیت فعلی و توسعه زیرساخت‌های آن، مربوط به دوران پس از انقلاب اسلامی و به‌ویژه دورانی است که ثبات مدیریتی ۲۰ ساله بر مجموعه حاکم بوده است. این گزاره تاریخی اثبات می‌کند که هرگاه مدیران صنعت خودرو از حاشیه امنیت شغلی و فرصت کافی برای اجرای برنامه‌های استراتژیک برخوردار بوده‌اند، منحنی رشد تکنولوژیک و تیراژ تولید صعودی شده است. هاشمی با نقد فرهنگ «تنش به‌جای گفت‌وگو»، تعامل سازنده درون‌سازمانی و برون‌سازمانی را حلقه مفقوده مدیریت صنعتی در دهه اخیر می‌داند.
رادیاتور ایراندفاع فنی از پروژه شاهین و زنجیره تأمین
یکی از نقاط چالش‌برانگیز در کارنامه خودروسازی اخیر، پروژه «شاهین» سایپا است. هاشمی که سابقه حضور در تیم طراحی این خودرو را دارد، نقدهای وارد شده به این پلتفرم را نیازمند بازبینی می‌داند. از دیدگاه مهندسی، پلتفرم شاهین در کلاس قیمتی و ابعادی خود، دارای استحکام سازه و طراحی مدرنی است، اما گلوگاه اصلی آن یعنی «قوای محرکه»، قربانی محدودیت‌های تحریمی شد. این تحلیل نشان می‌دهد که قطعه‌سازان و زنجیره تأمین داخلی، توانایی طراحی و تولید سازه‌های پیچیده را دارند، اما عدم دسترسی به تکنولوژی‌های های‌تک موتوری و محدودیت‌های ارزی، خروجی نهایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با این حال، دفاع مدیرعامل رادیاتور ایران از این پروژه، نشان‌دهنده پتانسیل‌های بالقوه مهندسی معکوس و طراحی داخلی در صورت رفع موانع بین‌المللی است.
ظرفیت‌های تولید، تکنولوژی ساخت و پارادوکس مواد اولیه
در لایه عملیاتی، رادیاتور ایران با فعال‌سازی بیش از ۷۰ درصد ظرفیت اسمی خود و ثبت رکورد فعال‌سازی ۹۰ درصدی در ماه گذشته، یکی از فعال‌ترین خطوط تولید قطعه در کشور را داراست. رسیدن به تیراژ تولید ۱۲ تن محصول در روز، عددی است که این شرکت را فراتر از یک تأمین‌کننده صرف قرار داده و آن را به یک «هاب» تولید مبدل‌های حرارتی در منطقه تبدیل کرده است.
مشخصات فنی و راندمان حرارتی محصولات
در صنعت مبدل‌های حرارتی خودرو، دو شاخص کلیدی «نرخ انتقال حرارت» و «افت فشار» تعیین‌کننده کیفیت نهایی هستند. رادیاتور ایران با تأمین ۹۰ درصد نیاز گروه سایپا و سهم عمده‌ای از خطوط ایران‌خودرو، توانسته است استانداردهای سخت‌گیرانه OEM (تولیدکننده اصلی) را پاس کند. نکته حائز اهمیت، برتری راندمان محصولات این شرکت نسبت به رقبای داخلی و حتی نمونه‌های وارداتی چینی است. این برتری فنی ناشی از دانش متالورژی در آلیاژهای آلومینیوم و طراحی دقیق فین‌ها و لوله‌هاست که منجر به تبادل حرارتی بهینه در موتورهای احتراق داخلی می‌شود. علاوه بر این، قرارداد همکاری با شرکت‌هایی نظیر کرمان‌موتور که استانداردهای کیفی بالایی دارند، گواهی بر توان رقابتی این مجموعه در برابر برندهای لوکس و چینی بازار است.
ایران رادیاتور اولین تولید کننده رادیاتور خودرو چالش قیمت‌گذاری جهانی مواد اولیه بومی
یکی از پارادوکس‌های عجیب در اقتصاد صنعتی ایران، قیمت‌گذاری مواد اولیه داخلی بر اساس شاخص‌های جهانی است. آلومینیوم و مس که مواد پایه اصلی تولید رادیاتور هستند، در داخل کشور استخراج و فرآوری می‌شوند، اما تولیدکننده داخلی باید آن‌ها را با نرخ LME (بورس فلزات لندن) به اضافه هزینه‌های سربار خریداری کند. این مکانیزم باعث شده است که در مواردی، واردات مواد اولیه از کشورهایی مانند امارات ارزان‌تر از خرید داخلی تمام شود. این «نقطه ضعف ساختاری» در اقتصاد کلان، قدرت رقابت قیمتی قطعه‌ساز ایرانی را در برابر رقبای چینی که از سوبسیدهای دولتی و دامپینگ بهره می‌برند، کاهش می‌دهد. با این وجود، رادیاتور ایران با مدیریت جریان نقدینگی و بهینه‌سازی خطوط تولید، توانسته است جریان تولید را حفظ کرده و رشد ۴۰ درصدی ماهانه را در چهار ماه اخیر ثبت کند.
چشم‌انداز بازار، استراتژی صادرات و آینده‌نگری تکنولوژیک
نگاه به آینده در صنعت قطعه‌سازی، نیازمند درک صحیح از مگا ترندهای جهانی (مانند خودروهای برقی) و همچنین شناخت بازارهای صادراتی منطقه است. رادیاتور ایران با سهم بازار ۳۴ درصدی در داخل، اکنون نگاه خود را به بازارهای فرامرزی دوخته است تا ریسک نمرکز بر بازار داخلی را کاهش دهد.
گذار از احتراق داخلی به مدیریت حرارتی باتری‌ها
یک باور غلط رایج این است که با ورود خودروهای برقی، صنعت رادیاتورسازی منسوخ خواهد شد. اما واقعیت فنی این است که خودروهای الکتریکی (EV) و هیبریدی به سیستم‌های «مدیریت حرارتی» (Thermal Management) بسیار پیچیده‌تری برای خنک‌کاری پک باتری، اینورتر و موتور الکتریکی نیاز دارند. هاشمی با درک این تغییر پارادایم، تأکید می‌کند که نقش مبدل‌های حرارتی در آینده پررنگ‌تر خواهد شد. اگرچه برخی کارشناسان مانند دکتر قاسمیان بر مزیت خودروهای پایه گازسوز (CNG) برای اقلیم و منابع ایران تأکید دارند، اما انعطاف‌پذیری خطوط تولید رادیاتور ایران نشان می‌دهد که این شرکت آمادگی تأمین نیازهای هر دو طیف (احتراقی و الکتریکی) را داراست. این «نقطه قوت استراتژیک»، تضمین‌کننده بقای شرکت در دهه آینده خواهد بود.
هدف‌گذاری برای صادرات ۴ میلیون دلاری ایران رادیاتور دیپلماسی اقتصادی و موانع صادراتی
هدف‌گذاری برای صادرات ۴ میلیون دلاری و حضور در بازارهای روسیه، ترکیه، عراق و اوکراین، نشان‌دهنده کیفیت بالای محصولات این شرکت است که توانسته از سد استانداردهای این کشورها عبور کند. سابقه صادرات رادیاتور به خطوط تولید پژو فرانسه در سال‌های گذشته، اثبات‌کننده کلاس جهانی محصولات این برند است. با این حال، «نقطه ضعف محیطی» اصلی، تحریم‌های بانکی و عدم امکان تبادل مالی شفاف است. در حالی که کیفیت و قیمت تمام‌شده (Ex-Works) محصول ایرانی کاملاً رقابتی است، هزینه‌های مبادله و ریسک‌های انتقال ارز، حاشیه سود صادراتی را تحت فشار قرار می‌دهد. با این وجود، رویکرد شرکت در توسعه بازارهای صادراتی و خروج انحصاری از بازار داخلی، استراتژی هوشمندانه‌ای برای ارزآوری و کاهش وابستگی به خودروسازان داخلی محسوب می‌شود.
وضعیت رقابتی و جمع‌بندی نهایی
در نهایت، رادیاتور ایران با اشتغال‌زایی مستقیم برای بیش از ۵۰۰ نفر و فعالیت دو شیفت، نمونه‌ای موفق از یک واحد صنعتی زنده است که برخلاف جریان رکود، مسیر توسعه را طی می‌کند. نقاط قوت کلیدی این مجموعه شامل «برند معتبر ۶۳ ساله»، «کیفیت فنی مورد تایید OEMهای سخت‌گیر»، «سهم بازار غالب» و «تیم مدیریتی با تجربه» است. در مقابل، چالش‌هایی نظیر «قیمت‌گذاری دستوری مواد اولیه»، «بحران نقدینگی صنعت خودرو» و «موانع تحریمی صادرات»، به عنوان نقاط ضعف بالقوه (که عمدتاً منشأ خارجی دارند) شناخته می‌شوند. همان‌طور که مدیرعامل این شرکت تأکید کرده است، تحلیل صنعت خودرو نیازمند نگاهی مبتنی بر شاخص‌های واقعی تولید و کیفیت است، نه قضاوت‌های هیجانی بر اساس چند تصویر یا شایعه. رادیاتور ایران با تولید بدون دپو و فروش مستقیم محصولات، نشان داده است که اگر زنجیره تأمین به درستی مدیریت شود، صنعت خودروی ایران پتانسیل بازگشت به دوران طلایی خود را دارد.
