در حالی که صنعت خودروی جهان به سرعت به سمت الکترونیکی شدن تمام اجزای مکانیکی پیش می‌رود، خودروسازی ایران نیز در تلاش است تا فاصله خود را با استانداردهای روز کاهش دهد. گزارش سال 1403 شرکت صنایع تولیدی کروز حاکی از آن است که زیرساخت‌های لازم برای حذف "اهرم ترمز دستی" از خودروهای ملی و جایگزینی آن با سیستم‌های الکترومکانیکی فراهم شده است. بر اساس آخرین داده‌های فنی منتشر شده در سال ۱۴۰۳، شرکت صنایع تولیدی کروز موفق به بومی‌سازی و تولید انبوه مجموعه کامل ترمز پارک برقی (EPB)، سیستم اتوهلد (Auto Hold) و سنسورهای پیشرفته مرتبط با آن شده است. این تحول فنی نه تنها ارگونومی کابین خودروهای داخلی را دگرگون می‌کند، بلکه گامی جدی در جهت افزایش ایمنی فعال و کاهش استهلاک در محصولات اتوماتیک داخلی محسوب می‌شود. در این مقاله تحلیلی، به بررسی عمیق این دستاورد فنی، مکانیزم عملکرد و تأثیر آن بر آینده بازار خودروی ایران می‌پردازیم.
انقلاب دیجیتال در رابط کاربری؛ گذار از اهرم مکانیکی به کلید الکترونیکی
یکی از مشهودترین تغییراتی که با ورود فناوری ترمز پارک برقی (Electronic Parking Brake) در خودروهای داخلی رخ خواهد داد، تغییر در معماری داخلی و کنسول میانی است. در خودروهای سنتی، اهرم ترمز دستی بخش قابل توجهی از فضای ارزشمند بین صندلی‌ها را اشغال می‌کرد و طراحان داخلی را با محدودیت‌های جدی در چیدمان ادوات مواجه می‌ساخت. با دستاورد جدید مهندسی که اخیراً معرفی شده، این اهرم مکانیکی جای خود را به یک کلید کوچک و ارگونومیک می‌دهد.
مکانیزم عملکرد و تعامل با راننده
در سیستم جدید توسعه یافته توسط کروز، راننده برای فعال یا غیرفعال کردن ترمز پارک نیازی به اعمال نیروی فیزیکی ندارد. تنها با لمس یک کلید، فرمانی به واحد کنترل الکترونیکی (ECU) ارسال شده و موتورهای الکتریکی نصب شده روی کالیپرهای ترمز عقب فعال می‌شوند. این فرآیند با یک بازخورد بصری روی کلاستر (صفحه کیلومتر) همراه است تا راننده از وضعیت درگیری لنت‌ها اطمینان حاصل کند. حذف ارتباط مکانیکی (سیم‌کشی‌های سنتی ترمز دستی) علاوه بر آزادسازی فضا، خطرات ناشی از تنظیم نبودن سیم کلاچ یا عدم کشش کافی اهرم توسط راننده را به کلی از بین می‌برد.
تاثیر بر زبان طراحی کابین خودروهای ملی
ورود این فناوری به خطوط تولید خودروسازان داخلی، دست طراحان را برای بازطراحی کنسول میانی باز می‌گذارد. فضای آزاد شده می‌تواند به محفظه‌های کاربردی‌تر، پدهای شارژ وایرلس یا جالیوانی‌های استاندارد اختصاص یابد. این تغییر شاید در نگاه اول ساده به نظر برسد، اما یکی از مؤلفه‌های کلیدی در "لوکس‌سازی" و "مدرن‌سازی" حس کابین خودروهای اقتصادی و میان‌رده محسوب می‌شود؛ ویژگی‌ای که تا پیش از این عمدتاً در خودروهای وارداتی یا مونتاژی چینی مشاهده می‌شد.
فناوری اتوهلد (Auto Hold)؛ ارتقای ایمنی فعال و حفاظت از قوای محرکه
شاید جذاب‌ترین بخش این پلتفرم جدید برای رانندگان ایرانی، به‌ویژه در کلان‌شهرهای پرترافیک، قابلیت "ترمز خودکار" یا همان Auto Hold باشد. این سیستم که به عنوان مکمل ترمز پارک برقی عمل می‌کند، نقشی حیاتی در کاهش خستگی راننده و حفاظت از سیستم انتقال قدرت ایفا می‌کند.
تحلیل فنی عملکرد در ترافیک و شیب
سیستم اتوهلد طراحی شده، با استفاده از سنسورهای سرعت چرخ و شتاب‌سنج‌ها، توقف کامل خودرو را تشخیص می‌دهد. به محض ایستادن خودرو (مثلاً پشت چراغ قرمز یا در ترافیک سنگین)، سیستم فشار هیدرولیک ترمز را در مدار حفظ می‌کند تا راننده نیازی به فشردن مداوم پدال ترمز نداشته باشد. برای حرکت مجدد، تنها فشردن پدال گاز کافی است تا سیستم به صورت هوشمند ترمزها را آزاد کند. این ویژگی در سربالایی‌ها نیز از عقب‌گرد خودرو (Roll-back) جلوگیری کرده و شروع حرکت ایمنی را تضمین می‌کند.
کاهش استهلاک در گیربکس‌های اتوماتیک
نکته فنی حائز اهمیت در این سیستم، تأثیر مستقیم آن بر عمر مفید گیربکس‌های اتوماتیک است. در خودروهای اتوماتیک فاقد اتوهلد، راننده مجبور است در توقف‌های کوتاه پدال ترمز را نگه دارد در حالی که گیربکس در حالت Drive است؛ این موضوع باعث ایجاد گشتاور خزشی (Creep Torque) و استهلاک مبدل گشتاور یا کلاچ‌ها می‌شود. با فعال‌سازی سیستم اتوهلد بومی‌سازی شده، درگیری‌های غیرضروری در سیستم انتقال قدرت کاهش یافته و در درازمدت هزینه‌های نگهداری خودرو را پایین می‌آورد.
بومی‌سازی مهندسی؛ از کالیپرهای برقی تا نوآوری در حسگرهای یکپارچه
آنچه این خبر را از یک مونتاژ صرف متمایز می‌کند، عمق داخلی‌سازی قطعات استراتژیک است. تولید کالیپر ترمز عقب مجهز به موتور الکتریکی و ادغام هوشمندانه سیم‌کشی‌ها، نشان‌دهنده گذار قطعه‌سازان داخلی از "قطعه‌سازی مکانیکی" به "مکترونیک" (مکانیک + الکترونیک) است.
تولید کالیپر برقی و چالش‌های مهندسی
طبق گزارش فنی منتشر شده، تمام مراحل طراحی، ساخت قالب و راه‌اندازی خط مونتاژ کالیپرهای ترمز پارک برقی در داخل کشور انجام شده است. تولید این قطعه نیازمند دقت میکرونی در ماشین‌کاری و دانش بالا در زمینه موتورهای DC کوچک با گشتاور بالا است. موفقیت نمونه‌های اولیه در دریافت تأییدیه‌های استاندارد، نشان می‌دهد که زنجیره تأمین داخلی توانایی تولید قطعات ایمنی فوق‌حساس (Safety-Critical) را به دست آورده است.
نوآوری در سنسورهای چرخ (WSS) و کاهش پیچیدگی
یکی از نکات برجسته فنی در این پروژه، توسعه "سنسور سرعت چرخ یکپارچه با ترمز پارک برقی" است. در خودروهای متداول، کابل سنسور ABS و کابل برق موتور کالیپر به صورت جداگانه طراحی می‌شوند. اما در طرح نوآورانه شرکت کروز، این دو مسیر در یک دسته سیم با کانکتور چهار پین (دو پین برای سیگنال سرعت و دو پین برای اکچویتور ترمز) ادغام شده‌اند.
این یکپارچه‌سازی مزایای متعددی دارد: کاهش وزن دسته سیم خودرو. کاهش نقاط اتصال و احتمال خرابی اتصالات. تسریع فرآیند مونتاژ در خط تولید خودروساز.
تست‌های اعتبار سنجی و انطباق با استانداردها
از آنجایی که سیستم ترمز مستقیماً با جان سرنشینان در ارتباط است، قطعات تولیدی تحت سخت‌گیرانه‌ترین آزمون‌های کیفی قرار گرفته‌اند. این آزمون‌ها شامل تست‌های سازگاری الکترومغناطیسی (EMC) برای اطمینان از عدم تداخل نویز موتورهای الکتریکی با سایر سنسورها، تست‌های دوام در شرایط دمایی حدی (بسیار سرد و بسیار گرم) و مقاومت در برابر شوک و لرزش بوده است. انجام این تست‌ها در آزمایشگاه‌های پیشرفته داخلی، تضمین‌کننده عملکرد پایدار این سیستم در شرایط اقلیمی متنوع ایران است.
نتیجه‌گیری و چشم‌انداز بازار
ورود سیستم‌های ترمز پارک برقی و اتوهلد به خطوط تولید خودروهای داخلی، نقطه عطفی در صنعت خودروی کشور محسوب می‌شود. این فناوری‌ها که پیش‌تر تنها در خودروهای وارداتی لوکس یافت می‌شدند، اکنون در دسترس محصولات ملی قرار گرفته‌اند. این امر نه تنها فاصله تکنولوژیک خودروهای داخلی با رقبای چینی را کاهش می‌دهد، بلکه با حذف خطاهای انسانی در ترمزگیری و کاهش استهلاک قطعات فنی، تجربه مالکیت خودرو را برای مصرف‌کننده ایرانی بهبود می‌بخشد. انتظار می‌رود در سال‌های آتی، ترمز دستی مکانیکی به طور کامل از خودروهای سواری حذف شده و استانداردهای ایمنی جدیدی بر بازار حاکم شود.
برای مطالعه جزئیات بیشتر فنی و بررسی سایر دستاوردهای این حوزه، علاقه‌مندان می‌توانند به گزارش سالانه شرکت صنایع تولیدی کروز مراجعه کنند:
لینک گزارش سال شرکت کروز
