فاصله بین انتهای ساق سوپاپ و بادامک میل سوپاپ باید در یک حد مشخص قرار داشته باشد تا موتور خودرو با کمترین سروصدا و بهترین کارایی وظیفه خود را انجام دهد. برای رسیدن به این هدف از چندین روش شامل شیوه‌های دستی یا اتوماتیک استفاده میشود تا لقی بین سوپاپ و میل بادامک در حد استاندارد باقی بماند. تایپیت هیدرولیکی یکی از روش‌های اتوماتیک و بسیار مناسب برای تنظیم این لقی به حساب می‌آید. برای آنکه بدانید تایپیت هیدرولیکی چطور کار می‌کند و راه‌های صحیح نگهداری و جلوگیری از خرابی آن چیست، دعوت می‌کنیم به ادامه این مطلب از وبسایت خودروبانک توجه بفرمایید.
سوپاپ و میل سوپاپ چطور کار می کنند؟سوپاپ و میل سوپاپ چطور کار می کنند؟
پیش از آنکه در مورد نحوه عملکرد تایپیت هیدرولیک توضیحاتی ارائه دهیم، لازم است مکانیزم کلی سوپاپ و میل سوپاپ و تعامل این دو بخش با یکدیگر را بررسی کنیم.
میل سوپاپ شامل بادامک‌های متعدد است که تعداد آنها برابر با تعداد سوپاپ‌های خودرو خواهد بود. این بادامک‌ها به طور دقیق روی انتهای فنر متصل به سوپاپ گردش می‌کنند و آن را به سمت پایین هل می‌دهند. میل سوپاپ نیز نیروی خود را از طریق تسمه یا زنجیر تایم از میل لنگ دریافت می‌کند. بعد از آنکه قسمت نوک بادامک از بخش انتهایی سوپاپ دور شد، مجدداً فنر فشرده‌شده آزاد میشود و سوپاپ را همراه با خود بالا می‌آورد تا مسیر آن به سمت داخل موتور و سر سیلندر بسته شود.
به منظور آنکه پیشرانه عملکرد دقیقی داشته باشد و فرایند باز و بسته شدن سوپاپ‌ها جهت ورود هوا و خروج دود به طور استاندارد انجام شود، باید فاصله بین انتهای ساق سوپاپ و بادامک‌های میل سوپاپ در یک محدوده مشخص قرار داشته باشد. اگر این فاصله تنظیم نباشد موتور بد کار می‌کند، قدرت آن کم میشود، سر و صدای بیشتری تولید می‌کند، مصرف سوخت بالا می‌رود و درمجموع عملکرد دلپسندی ارائه نمی‌دهد. برای این منظور از روش‌های دستی یا اتوماتیک برای تنظیم فاصله یا لقی بین انتهای ساق سوپاپ و بادامک‌های مربوطه استفاده میشود.
روش‌های تنظیم لقی سوپاپ و میل سوپاپ چیست روش‌های تنظیم لقی سوپاپ و میل سوپاپ چیست؟
برای کنترل لقی سوپاپ‌ها به طور کلی از دو روش دستی (غیر اتوماتیک) و یا اتوماتیک بهره برده میشود.
روش دستی (غیراتوماتیک) تنظیم لقی سوپاپ
در روش دستی معمولاً دو شیوه وجود دارد، اولی مربوط به روش تنظیم لقی با کمک پیچ و مهره یا همان فیلرگیری است. در این روش فاصله لقی بین انتهای سوپاپ با میل بادامک به وسیله پیچ و مهره‌های مخصوصی که روی انگشتی میل سوپاپ قرار دارد، تنظیم خواهد شد.
در این روش انگشتی‌ها به عنوان یک واسطه عمل می‌کنند و از یک طرف میل بادامک به آنها فشار وارد می‌کند و از طرف دیگر آنها نیز انتهای سوپاپ را با پیچ و مهره فیلرگیری فشرده می‌کنند. تعمیرکار مکانیک می‌تواند با تنظیم این لقی و فیلرگیری انگشتی، لقی سوپاپ را تنظیم کند.
روش دیگر برای تنظیم دستی لقی سوپاپ‌ها به شیم‌گیری یا شیم بندی معروف است. در این شیوه از استوانه‌های پهن کوچک شبیه به باتری ساعت مچی برای تنظیم فاصله بین استکان تایپیت و بادامک‌های میل سوپاپ استفاده میشود. شیم‌ها یا همان استوانه‌های پهن کوچک دارای ضخامت‌های مشخصی هستند که بین قسمت انتهایی ساق سوپاپ و استکان تایپیت قرار می‌گیرند. بدین ترتیب فاصله بین سوپاپ و میل بادامک توسط شیم‌ها تنظیم میشود. البته این شیم‌ها به مرور زمان ساییده شده و ضخامت آنها تغییر می‌کند، در نتیجه بعد از نهایتاً حدود ۵۰ تا ۶۰ هزار کیلومتر نیاز به تعویض و شیم‌گیری مجدد دارند.
روش اتوماتیک تنظیم لقی سوپاپ
در این روش از تایپیت هیدرولیکی و یا انگشتی‌های هیدرولیک استفاده میشود. این دو شیوه از لحاظ ساختار تفاوتی با هم ندارند و در هر دوی آنها روغن موتور با ورود به پیستون هیدرولیکی قادر به تنظیم لقی سوپاپ‌ها خواهد بود.
تایپیت هیدرولیکی چطور عمل می‌کند؟ تایپیت هیدرولیکی چطور عمل می‌کند؟
تایپیت هیدرولیک به شکل یک استوانه فلزی است که روی قسمت انتهایی ساق سوپاپ قرار می‌گیرد. این قطعه از اجزایی مثل استکان تایپیت، پیستون، فنر، سوپاپ یک طرفه، ساچمه و خار تشکیل شده است که همه این اجزا داخل استکان تایپیت به صورت یک مجموعه قرار می‌گیرند.
تایپیت هیدرولیکی روی بدنه استکانی دارای یک شیار و سوراخ است. روغن موتور از طریق مجاری سر سیلندر به سمت سوراخ استکان تایپیت حرکت می‌کند وارد مجموعه داخلی تایپیت میشود. زمانی که سوپاپ سر سیلندر بسته است، استکان تایپیت و شیار روی آن مقابل سوراخ روغن رسانی قرار دارد؛ بنابراین روغن می‌تواند وارد مجموعه داخلی تایپیت هیدرولیک شود.
بعد از آنکه میل بادامک تایپیت هیدرولیک را به سمت پایین فشار داد، ورودی روغن به این مجموعه بسته میشود. روغنی که وارد مجموعه پیستون و اجزای داخلی تایپیت میشود، فضای خالی مابین آنها را پر می‌کند و از آنجا که روغن غیرقابل فشرده‌سازی است، زمانی که مجموعه تایپیت و اجزای داخلی آن به واسطه فشار بادامک به سمت پایین حرکت می‌کند و روی سوپاپ سر سیلندر فشار وارد می‌آورد، اجزای داخلی پلانجر یا پیستون تایپیت از یک حد مشخص نمی‌توانند فشرده شوند؛ چرا که روغن فضای خالی بین آنها را پر کرده و از این بیشتر فشرده نمی‌شود.
در نتیجه هنگامی که تایپیت روی سوپاپ سر سیلندر فشار می‌آورد و به سمت پایین حرکت می‌کند، اجزای داخلی آن همچون یک مجموعه سلب و یکپارچه عمل می‌کنند و لقی بین سوپاپ و میل سوپاپ خودرو را در یک حد مشخص نگه می‌دارند. بعد از اینکه سوپاپ سر سیلندر باز شد، فشار بادامک به‌تدریج از روی قسمت انتهایی تایپیت هیدرولیک برداشته شده و مجموعه تایپیت به واسطه نیروی فنر سوپاپ به سمت بالا حرکت می‌کنند.
در این حین فشار از روی فنر داخلی تایپیت هم برداشته میشود و پیستون پلانجر به حالت اول برمی‌گردد تا مجدداً بخشی از روغن خالی شده و فضا را برای ورود روغن جدید به داخل تایپیت باز کند. این فرایند در تمام طول کارکرد موتور ادامه دارد و بدین ترتیب لقی سوپاپ تا زمانی که تایپیت هیدرولیک سالم باشد، به طور دقیق کنترل خواهد شد.
انگشتی‌های هیدرولیک هم دقیقاً به همین نحوه عمل می‌کنند، با این تفاوت که در آنها استکان تایپیت وجود ندارد و انگشتی از یک طرف نیروی بادامک را دریافت و از طرف دیگر به پیستون هیدرولیکی در سر دیگر خود واقع در بالای قسمت انتهایی سوپاپ سر سیلندر منتقل می‌کند؛ بدین ترتیب سوپاپ را با یک لقی مشخص به سمت پایین فشار می‌دهد و این لقی تا زمانی که پیستون هیدرولیکی انگشتی سالم باشد، تغییری نخواهد کرد.
مزایای تایپیت هیدرولیک چیست؟ مزایای تایپیت هیدرولیک چیست؟
استفاده از تایپیت هیدرولیک مزیت‌های زیادی نسبت به دیگر روش‌های تنظیم لقی سوپاپ دارد. مهم‌ترین مزیت‌های تایپیت هیدرولیک شامل این موارد میشود:
•عدم نیاز به تنظیم دوره‌ای:
در روش‌های دستی نظیر فیلرگیری یا شیم گیری لازم است تا به صورت دوره‌ای فیلرها تنظیم شوند و یا شیم‌بندی مجدد انجام شود. روش فیلرگیری نسبتا ساده‌تر است و با هزینه کمتری انجام میشود اما روش شیم‌گیری بسیار پردردسرتر بوده و هزینه بیشتری می‌طلبد. اما با استفاده از تایپیت‌های هیدرولیک نیازی به تنظیم دوره‌ای لقی سوپاپ نیست و تا زمانی که این تایپیت‌ها سالم باشند، احتیاج به سرویس یا تنظیم ندارند.
•کاهش سر و صدا و لرزش موتور:
لقی استاندارد سوپاپ و میل سوپاپ باعث میشود تا سر و صدای تولیدی موتور کاهش پیدا کند. در این شرایط موتور خیلی نرم‌تر عمل کرده و صدای تولیدی آن بسیار دلنشین‌تر میشود. ضمن آنکه لرزش موتور خودرو هم تا حد امکان پایین می‌آید. بنابراین زمانی که از تایپیت هیدرولیک استفاده می‌کنید، لقی همیشه به صورت خودکار در حد استاندارد قرار دارد و در نتیجه سر و صدا یا لرزش موتور در پایین‌ترین حد خود قرار می‌گیرد.
•طول عمر بالا:
تایپیت‌های هیدرولیکی طول عمر نسبتا بالایی دارند و به این راحتی خراب نمی‌شوند، مگر آنکه کیفیت یا میزان روغن در موتور خودرو پایین بیاید و روغن رسانی به تایپیت هیدرولیک را مختل کند که در آن صورت تایپیت‌ها قطعا خراب خواهند شد.
راه‌های جلوگیری از خراب شدن تایپیت هیدرولیک راه‌های جلوگیری از خراب شدن تایپیت هیدرولیک
تایپیت هیدرولیک طول عمر بالایی دارد و به راحتی خراب نمی‌شود، اما نکته‌ای که می‌تواند روی طول عمر این قطعه تأثیرگذار باشد گ، کیفیت روغن مورد استفاده در موتور است. اگر سیستم روغن رسانی خودرو به درستی عمل کند، یعنی پمپ روغن بتواند روغن را با فشار کافی و به طور مداوم به سمت سر سیلندر و تایپیت‌ها بفرستد، عمر تایپیت‌ها به این زودی به پایان نمی‌رسد.
البته کیفیت روغن نیز بسیار مهم است و باید از روغن موتور استاندارد در خودرو استفاده شود. ضمن آنکه لازم است نهایتاً بعد از هر ۵۰۰۰ کیلومتر روغن حتماً تعویض شود، وگرنه روغن کثیف و آلوده می‌تواند به راحتی تایپیت‌ها را خراب کند و یا ناخالصی و آلودگی به داخل تایپیت انتقال دهد. بنابراین با سرویس به موقع روغن و تعویض فیلتر روغن و نیز فشار نیاوردن بیش از حد روی موتور، می‌توان طول عمر تایپیت هیدرولیک را تا حد امکان افزایش داد و از خرابی آن جلوگیری کرد.
کدام خودروها تایپیت هیدرولیک دارند؟
در بازار ایران بسیاری از ماشین‌های تولیدی حالا دیگر از تایپیت هیدرولیک استفاده می‌کنند. پرایدهای قدیمی دارای پیچ و مهره فیلرگیری بودند اما تقریباً از سال ۹۱ به این طرف اکثر پرایدهای تولید شده به انگشتی با پلانجر هیدرولیک مجهز شدند. خودروهایی مثل تیبا، ساینا، کوییک نیز به همین شیوه لقی سوپاپ خود را کنترل می‌کنند.
در جمع محصولات ایران خودرو هم خودروهای مجهز به موتور tu5 پژو دارای تایپیت هیدرولیک هستند؛ محصولاتی مثل پژو ۲۰۶ تیپ ۵، پژو پارس تیوفایو تارا از این موتور نیرو می‌گیرند. ضمنا کلیه محصولات مجهز به موتور ای اف ۷ نیز مجهز به تایپیت هیدرولیک هستند؛ سمند ef7، دنا، دنا پلاس، دنا پلاس توربو و ریرا جزو این دسته محصولات به حساب می‌آید.
سخن پایانی
تایپیت هیدرولیک یکی از بهترین روش‌ها برای تنظیم لقی سوپاپ به حساب می‌آید که امروزه در اکثر موتورهای احتراقی جدید از آن استفاده میشود. این تایپیت‌ها به صورت خودکار و با کمک روغن، لقی بین سوپاپ و بادامک میل سوپاپ را تنظیم می‌کنند. برای جلوگیری از خرابی تایپیت هیدرولیکی باید همیشه از روغن مناسب با گرانروی استاندارد مطابق با دستورات شرکت سازنده در موتور استفاده کرد.
سرویس روغن در فواصل ۵۰۰۰ کیلومتر کارکرد به همراه تعویض فیلتر روغن نیز در جلوگیری از خرابی تایپیت هیدرولیک بسیار مؤثر هستند. بنابراین با سرویس به موقع روغن و استفاده از روغن استاندارد می‌توان طول عمر بالای تایپیت هیدرولیک را تضمین کرد و از وارد آمدن خسارت به خودرو جلوگیری به عمل آورد.
شاید این مطالب مفید و کاربردی از وبسایت خودروبانک را هم بپسندید:
قیمت رانا پلاس
آپشن های ماشین های ایرانی
لیست لوازم مصرفی خودرو
نویسنده حسین باباپور
